Dấu hỏi từ rau củ trái mùa

Đang giữa hè, ở đâu ra cà rốt, cải thảo cuộn chặt nhiều đến vậy để bán đầy chợ rồi vào bếp ăn, nhà hàng, siêu thị?

Thắc mắc về số rau củ trái mùa, cà rốt, củ cải to như cổ tay, bắp cải, cải thảo ngang cái thớt gỗ… chúng tôi hỏi một nông dân với kinh nghiệm hàng chục năm làm nông nghiệp ở ngoại thành Hà Nội.

Người đàn ông lý giải, khoảng thời gian giữa năm, HTX của ông cũng như nhiều HTX quanh Hà Nội không trồng được những loại này.

“Loại hàng trên của Trung Quốc là nhiều. Gốc Đà Lạt, Mộc Châu có thể có nhưng quả bé”, nông dân này nói.

Thông tin này trùng với những gì mà tiểu thương tại chợ dân sinh nói với chúng tôi trong những buổi khảo sát trước đó: “Rau trái vụ phần lớn là hàng Trung Quốc. Nhiều Công ty cung ứng thực phẩm ký hợp tác với bên thứ ba – thường là hợp tác xã, để hợp thức nguồn gốc cho rau chợ, rau trôi nổi rồi đưa vào bếp ăn trường học, siêu thị”.

Từ những thông tin ban đầu, cuối tháng 6/2025, phóng viên Dân Việt bắt đầu khảo sát ở các chợ đầu mối Hà Nội, lần theo dấu vết từng chuyến hàng và các Công ty cung ứng thực phẩm.

Hình ảnh Công ty TNHH Sản xuất Thương mại và Dịch vụ Liên Anh. 

Tháng 7/2025, PV Dân Việt được nhận làm việc tại Công ty TNHH Sản xuất Thương mại và Dịch vụ Liên Anh.

Theo hồ sơ, Liên Anh có 7 loại giấy tờ chính gồm: giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp; giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện ATTP; giấy xác nhận tập huấn kiến thức về ATTP; giấy khám sức khỏe; phiếu kết quả kiểm nghiệm nước sản xuất, sơ chế; phiếu kết quả kiểm nghiệm rau, củ; danh sách hàng trăm hộ nông dân liên kết sản xuất.

Bên cạnh đó là danh sách kết hợp với 5 hợp tác xã cung ứng rau và 2 công ty.

Nổi bật gồm: HTX Nông nghiệp Tiền Lệ (xã Sơn Đồng, Hà Nội) và HTX Dịch vụ tổng hợp Đông Cao; HTX Công nghệ cao Đông Sang; HTX sản xuất và tiêu thụ rau an toàn Bắc Hồng; HTX sản xuất và tiêu thị nông sản sạch Viên Sơn và Công ty TNHH Thương mại và XNK KMS và Công ty túi bóng Trường An.

Tài liệu thể hiện, nhiều HTX cung ứng rau, củ có đầy đủ điều kiện ATTP, chứng nhận VietGAP vùng trồng rất lớn từ 5 ha đến hơn 33,6 ha và các sản phẩm OCOP.

Với hồ sơ đầy đủ, chi tiết, Liên Anh là Công ty thực phẩm được nhận định là đơn vị “uy tín” trong thị trường cung ứng rau và hiện giao hàng cho nhiều siêu thị lớn, hệ thống trường học, UBND phường tại Hà Nội.

"Rửa nguồn" ra từ chợ

Gần 9 giờ tối, bước vào cánh cổng Công ty Liên Anh, cô nhân viên mới được giao việc phân chia, sơ chế hàng tấn rau củ trước khi mặt trời mọc để kịp phân phối. Nhân viên mới của Công ty Liên Anh, chính là phóng viên Báo Điện tử Dân Việt.

Trong khoảng sân nhỏ khoảng vài chục mét vuông, rau củ được bày la liệt, nhóm công nhân chia nhau xử lý.

"Đồng nghiệp" của phóng viên, là những phụ nữ đứng tuổi, dường như đã quen công việc tại đây. Từng túi chặt kín rau thơm, rau xà lách, rau muống, các thùng cà rốt, khoai tây được chia thành khu vực riêng biệt.

Trái với tưởng tượng về một quy trình khắt khe, nào tập huấn, đọc quy trình, buổi đầu tiên, phóng viên được Bích, một nhân viên “bảo gì thì làm nấy”.

Chúng tôi được giao lần theo đơn hàng của từng bếp ăn, có danh sách rõ ràng rồi nhặt, cân hàng đủ số lượng hàng đúng như phiếu.

Đầu tiên, các loại như rau muống, rau dền... do nông dân mang vào sớm, có sẵn nên sơ chế, đóng gói trước. Các loại khác như cà rốt, cải thảo, bắp cải, súp lơ nếu lấy từ kho lạnh không đủ, phải chờ hàng về ngay trong đêm để bổ sung.

 
 

“Cà rốt thì chị vào trong kho (cách sân khoảng vài chục mét - PV) để lấy, gừng, hành tây em sẽ bốc ra cho chị… ớt kim, chanh các thứ sẽ lấy hàng tồn, còn lơ xanh, lơ trắng thì chờ hàng về. Cái nào chưa đủ thì báo em, có thì em lấy từ kho, không thì em sẽ gọi đầu mối”, Bích dặn.

Bích liên tục thúc giục, tất cả phải làm nhanh tay, bởi ngay sau đó phải dán tem, 4 giờ sáng phải xong cả để giao cho các bếp.

Trên xấp phiếu truy suất nguồn gốc chúng tôi được giao, có nhiều đơn vị là nhà hàng, siêu thị và trường mầm non.

Hòa, một nhân viên khác bảo, đang hè nên ít, vào năm học, số lượng sẽ rất lớn: “Giờ ít thôi, còn mai kia mỗi bếp phải ăn cả tạ, có bếp ăn 1 tấn. Bếp 37 của là một tấn hàng cơ”.

Manh mối

Khoảng 21h30 đến 23 giờ đêm, trong lúc nhóm công nhân lúi húi sơ chế, chiếc xe tải lớn, cỡ 5 tấn mang BKS 29H - 48697 lặng lẽ lăn bánh vào sân Công ty. Chiếc xe lùi chắn cả cửa ra vào, thùng xe gồm nhiều kiện rau lớn, gồm su su, súp lơ, cà rốt, cải thảo, rau thơm...

Người giao hàng là một cặp vợ chồng khá trẻ. Sau khi kiểm đếm, những loại cần dùng ngay như rau thơm, bí được hạ xuống pallet chuyển thẳng tới nhóm sơ chế ngay giữa sân nhặt đủ đơn cho bếp. Phần còn lại như cà rốt, susu… được đưa vào kho lạnh để bảo quản cho hôm sau.

Trên thùng xe, tiếng xé ni lông vang lên liên tục.

Nhìn kĩ, chúng tôi thấy người đang ông đang xé băng dính có chữ Trung Quốc trước khi bê hàng vào. Nhiều lần chúng tôi chứng kiến những kiện rau lớn được đóng thùng xốp còn nguyên bao bì, giấy báo chữ Trung Quốc được người đàn ông khéo léo vứt bỏ.

Hình ảnh chiếc xe tải của giao hàng cho Công ty Liên Anh. 
 Hình ảnh người đàn ông mang danh HTX Đông Cao đang giao hàng.

Người này nhanh chóng hạ hàng, đồng thời cầm phiếu ghi rõ các mặt hàng.

Hàng này từ đâu, ai cung cấp? Trên hóa đơn ghi gì?

Sau nhiều lần chứng kiến cảnh giao hàng, lấy cớ bê rau còn thiếu, chúng tôi tiếp cận thùng xe và nhìn rõ tờ hóa đơn bán hàng. Trên đó ghi to và rõ ràng nguồn nhập: “Hợp tác xã rau an toàn Đông Cao”.

PV bắt chuyện với cặp vợ chồng lái xe, tự xưng là Luận Giang. Người vợ khá dè dặt khi nói chuyện.

Trong một lần, người đàn ông tiết lộ “hàng được mua tại chợ đầu mối, bốc từ công ten nơ”: “Hàng này lấy công thôi. Còn lạnh này, sờ thử xem… Hành thì có cả của mình và của Tàu”.

Về việc xé bao bì, có dòng chữ Trung Quốc, hỏi ra mới biết, đây là yêu cầu của vị Giám đốc Công ty.

 Hình ảnh rau bắp cải có chữ Trung Quốc.

Những manh mối mờ dần hiện rõ, PV Dân Việt tiếp tục ghi nhận nhiều diễn biến bất ngờ. 2 - 3 giờ sáng, sau 5 tiếng nhặt đơn và sơ chế, nhiều loại hàng vẫn còn thiếu, PV tiếp tục chứng kiến một thanh niên hì hục chở vào sân Công ty một xe máy đầy ắp rau. Số hàng này ghi dưới tên “Hộ nông dân Nguyễn Thị Thuận”.

Thế nhưng, một số mặt hàng nam thanh niên được cho là con trai bà Thuận (Chanh) chở vào như cải thảo, cải chíp… vẫn còn nguyên lớp băng dính và giấy báo chữ Trung Quốc bọc bên trong.

Việc này tiếp tục đặt ra nhiều nghi vấn cho phóng viên thâm nhập.

Ít lâu sau, trong 1 lần chia đơn cho bếp, nhân viên Công ty gọi điện qua Zalo cho bà Thuận, nói to: “Bà ơi mua cho ít cải ngọt đẹp nữa bà nhá. Bà Thuận ơi, mua cho 2 yến chip nữa nhá…

Lấy cho thùng cải chíp 20 cân… đi cả chợ rồi, không có cải ngọt ngon – bà Thuận hồi đáp”.

Chỉ một tiếng sau, thanh niên được cho là con trai bà Thuận Chanh chở vào bổ sung đầy đủ các mặt hàng còn thiếu.

 Nam thanh niên được cho là con trai bà Thuận (Chanh) chở vào nhiều loại mặt hàng

 

Theo tìm hiểu, tại HTX Tiền Lệ, bà Nguyễn Thị Thuận (Chanh) là một trong 121 hộ trồng rau tại HTX nông nghiệp Tiền Lệ cung ứng cho Công ty. Ngoài ra, người phụ nữ này còn là tiểu thương buôn rau tại Chợ Vạng (xã Sơn Đồng, TP. Hà Nội) - cách Công ty Liên Anh khoảng 3 km.

Còn HTX Đông Cao thuộc xã Tráng Việt, huyện Mê Linh cũ, nay là xã Mê Linh (TP. Hà Nội).

Tại Công ty Liên Anh, thi thoảng sẽ có xe của HTX Đông Sang gửi hàng, một xe ô tô tải của nhà mang tên Cúc Đạt và một đơn vị gửi nấm.

Sơ chế ngoài sân

Cạnh sân, có một khu vực ghi rõ là nhà sơ chế, với đầy đủ quy trình, khay hàng, kệ. Thế nhưng nhóm lao động phải gọt, rửa, đóng túi và dán tem ngoài sân. Trong lúc đó Bích liên tục thúc giục.

Sơ chế hàng, nhiều người rửa rau, ngâm củ bằng những chậu nước đục. Ngay cả khoai tây đã mọc mầm, cận thẩn hỏi nhân viên tên Hòa – người này bảo gọt bỏ phần mầm để tiếp tục sơ chế.

“Không sao đâu. Chết thì nhiều người chết lâu rồi”, Hòa nói.

 Nhiều loại vẫn còn nguyên lớp băng dính và giấy báo chữ Trung Quốc bọc bên trong.

Không ít lần chúng tôi gji nhận khách hàng phản ánh về tình trạng sơ chể bẩn, khoai tây bị cắt bỏ nham nhở, hay đu đủ nạo nhũn…

Gần 5 giờ sáng, nhiều loại rau củ được dán tem, đợi nhóm công nhân giao hàng, sắp xếp, chở đi giao cho bếp ăn của nhiều trường học trên địa bàn Hà Nội, siêu thị, nhà hàng lớn như phiếu trước đó.

Giám đốc Công ty Liên Anh có biết về nguồn gốc rau?

Khi tiếp cận với vai người có nhu cầu làm bếp ăn, bà An Thị Hà Liên đưa cho chúng tôi một tập hồ sơ năng lực với đầy đủ điều kiện, giấy chứng nhận như phía trên đã đề cập.

Liên khẳng định, có trồng rau VietGAP, hàng có truy xuất nguồn gốc đầy đủ, của hộ dân nào, có hợp đồng của từng hộ dân.

Nếu muốn sản xuất số lượng lớn, Công ty đều có thể trồng và cấp được.

Khi thân thiết hơn, vị Giám đốc tiết lộ: “Mùa nào thức nấy thì đủ hàng ta, còn trái vụ, hàng Trung nhiều. Thế nhưng sẽ “lo” đầy đủ giấy tờ và truy xuất nguồn gốc?! Bên chị liên kết với một HTX nữa và họ có nhiệm vụ phải có hóa đơn, chứng từ”, người phụ nữ nói.

Rau được vợ chồng Luận Giang, bà Thuận Chanh gom ở chợ đầu mối thế nào, nhóm PV Dân Việt đã nhiều ngày truy lùng, ghi nhận đầy đủ. Số rau này sau đó được phù phép thế nào, và đi đến những đâu?

Nhóm PV Bạn đọc