Tại nhiều bản làng miền núi, bữa cơm của trẻ em thường khá đơn điệu: cơm trắng ăn cùng rau rừng luộc, muối, măng khô, thỉnh thoảng mới có thêm cá khô hoặc chút mỡ lợn. Thực đơn nghèo nàn ấy không thể đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng ngày một tăng của trẻ trong giai đoạn phát triển thể chất và trí não.
Theo điều tra dinh dưỡng quốc gia, tỷ lệ suy dinh dưỡng thể thấp còi và nhẹ cân ở trẻ dưới 5 tuổi tại vùng dân tộc thiểu số và miền núi luôn cao hơn trung bình cả nước, điều này phản ánh rõ mối liên hệ giữa bữa ăn thiếu chất và sức khỏe trẻ em.

Nguyên nhân đa chiều

Thực trạng này không chỉ xuất phát từ khó khăn kinh tế mà còn từ nhiều yếu tố xã hội – văn hóa đặc thù:

  • Khó khăn kinh tế và địa lý: Người dân miền núi sống xa chợ, điều kiện đi lại còn khó khăn, thu nhập thấp, nên khó tiếp cận được thực phẩm đa dạng.

  • Tập quán ăn uống truyền thống: Nhiều gia đình vẫn duy trì thói quen ăn uống dựa chủ yếu vào lương thực, ít quan tâm bổ sung đạm động vật, rau củ quả đa dạng.

  • Thiếu kiến thức về dinh dưỡng: Không ít phụ huynh chưa hiểu rõ tầm quan trọng của bữa ăn cân đối, dẫn tới việc trẻ không được cung cấp đủ nhóm chất cần thiết.

  • Dịch vụ y tế hạn chế: Việc theo dõi, tư vấn dinh dưỡng và phòng chống suy dinh dưỡng ở vùng sâu vùng xa còn chưa được triển khai rộng rãi, kịp thời.

Hệ lụy lâu dài

Suy dinh dưỡng không chỉ khiến trẻ chậm lớn, thấp bé, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển trí tuệ và khả năng học tập. Trẻ thiếu dinh dưỡng dễ mắc bệnh nhiễm trùng do sức đề kháng kém, thường xuyên nghỉ học, giảm cơ hội tiếp thu tri thức.
Các chuyên gia cảnh báo, nếu tình trạng này không được cải thiện, thế hệ trẻ ở những vùng khó khăn sẽ phải đối mặt với nguy cơ tụt hậu về thể lực, trí tuệ, làm gia tăng khoảng cách phát triển giữa miền núi và miền xuôi.

Bữa ăn của những trẻ em vùng cao 

Giải pháp từ cộng đồng đến chính sách

Để khắc phục, cần những giải pháp mang tính tổng thể và bền vững:

  • Tăng cường truyền thông, giáo dục dinh dưỡng: Giúp cha mẹ hiểu được cách xây dựng bữa ăn đủ 4 nhóm chất (bột đường, đạm, béo, vitamin – khoáng chất) từ nguồn thực phẩm sẵn có tại địa phương.

  • Hỗ trợ phát triển nông sản: Khuyến khích trồng rau xanh, nuôi gà, cá, lợn bản để chủ động nguồn thực phẩm giàu dinh dưỡng.

  • Chương trình can thiệp y tế: Tiếp tục duy trì việc bổ sung vi chất (vitamin A, sắt, kẽm…), tẩy giun định kỳ và theo dõi tăng trưởng trẻ em.

  • Sự phối hợp ba bên: Gia đình – nhà trường – chính quyền địa phương cùng chung tay cải thiện thói quen ăn uống, lồng ghép dinh dưỡng học đường trong bữa ăn bán trú.

Kết luận

Bữa ăn thiếu chất tưởng như là vấn đề nhỏ, nhưng lại là nguyên nhân gốc rễ dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng kéo dài ở trẻ em miền núi, vùng dân tộc thiểu số. Giải quyết bài toán này đòi hỏi sự đồng hành của cả hệ thống: từ chính sách hỗ trợ, chương trình y tế công cộng, đến thay đổi nhận thức của từng gia đình. Chỉ khi đó, trẻ em miền núi mới có cơ hội phát triển khỏe mạnh, công bằng và đầy đủ như trẻ em ở những vùng thuận lợi khác.

NH