1. Nguy cơ cấp tính dịch bệnh đường tiêu hóa gia tăng

Bão lụt gây thiệt hại nặng nề về cơ sở hạ tầng vệ sinh, làm ô nhiễm nguồn nước sinh hoạt (giếng khơi, giếng khoan) và tạo điều kiện lý tưởng cho mầm bệnh phát triển.

Theo các chuyên gia y tế, mưa lũ là nguyên nhân trực tiếp làm tăng đáng kể các bệnh về đường tiêu hóa do lây truyền qua đường phân-miệng, bao gồm:

  • Bệnh Tả (Cholera): Mối đe dọa nguy hiểm hàng đầu trong mùa lũ. Phẩy khuẩn Tả (Vibrio cholerae) lây lan nhanh chóng qua nguồn nước bị nhiễm khuẩn, gây tiêu chảy cấp, mất nước nghiêm trọng và có thể dẫn đến tử vong nếu không điều trị kịp thời.

  • Bệnh Lỵ (Shigellosis) và Thương hàn (Salmonellosis): Các nhiễm khuẩn đường ruột cấp tính, lây truyền chủ yếu qua nước và thực phẩm đã bị ô nhiễm.

  • Viêm gan A và Rotavirus: Virus gây bệnh (đặc biệt là Rotavirus ở trẻ em) cũng có cơ hội bùng phát mạnh khi sử dụng nguồn nước không hợp vệ sinh.

Để cắt đứt chuỗi lây nhiễm này, Bộ Y tế yêu cầu các địa phương khu vực Bắc Bộ, Trung Bộ triển khai đồng bộ 4 trụ cột kỹ thuật phòng chống ngộ độc thực phẩm do bão lụt.

2. Chỉ dẫn cấp thiết của Bộ Y tế: 5 điều cần tuyệt đối tránh

Công tác y tế dự phòng trong mùa lũ yêu cầu sự tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc sau:

 Khuyến cáo của Bộ Y tế.

Cảnh báo đỏ: "Cấm dùng xác động vật chết"

Đây là một chỉ đạo nghiêm ngặt nhằm cắt đứt chuỗi lây nhiễm từ động vật sang người (zoonotic). Bộ Y tế khuyến cáo:

Tuyệt đối không sử dụng gia súc, gia cầm chết làm thức ăn hoặc chế biến thực phẩm.

Xác động vật chết có thể mang mầm bệnh nguy hiểm (như Dịch tả lợn Châu Phi, Cúm gia cầm) hoặc chứa độc tố do quá trình phân hủy, làm gia tăng nguy cơ ngộ độc và bùng phát dịch bệnh truyền nhiễm trong cộng đồng.

Quy trình tiêu hủy bắt buộc:

Xác động vật chết phải được chôn lấp hoặc đốt theo đúng quy chuẩn để không làm ô nhiễm môi trường và nguồn nước:

Vị trí: Chọn nơi chôn lấp cách xa nguồn nước (giếng, sông) tối thiểu 50 mét.

Độ sâu: Đào hố chôn sâu tối thiểu trên 0.8 mét.

Khử trùng: Đổ 3−5 kg vôi bột hoặc phun Chloramine B nồng độ cao vào hố trước khi lấp đất và lèn chặt

Kiểm soát Nguồn Cung Ổn Định

Đối với các khu vực bị chia cắt do ngập lụt, sạt lở, các đơn vị y tế cần có phương án cung cấp lương thực, thực phẩm an toàn, đồng thời khuyến khích người dân:

Ưu tiên Thực phẩm Chế biến sẵn: Sử dụng thực phẩm ăn ngay, dễ bảo quản như lương khô, mỳ gói, bánh dinh dưỡng, và nước uống đóng chai. Bổ sung các loại vitamin nhằm nâng cao sức đề kháng.

Vứt Bỏ Thực phẩm Tiếp xúc Nước lũ: Vứt bỏ mọi thực phẩm tươi sống, rau củ đã tiếp xúc với nước lũ. Ngay cả thực phẩm trông có vẻ an toàn cũng có nguy cơ nhiễm khuẩn tiềm ẩn và không nên nếm thử. Mất điện kéo dài cũng là nguyên nhân làm hỏng thực phẩm tươi/đông lạnh do thất bại chuỗi cung ứng lạnh.

Kiểm soát Thực phẩm Viện trợ: Phối hợp kiểm soát chất lượng chặt chẽ để tuyệt đối không để sản phẩm bị hỏng, mốc, dập vỡ, hoặc hết hạn sử dụng đến tay người dân. Viện trợ không kiểm soát có thể trở thành nguồn lây nhiễm thứ cấp.

3. Ba bước xử lý nước – bắt buộc phải đun sôi

Nước sau lũ lụt là nguồn lây bệnh chính. Bộ Y tế yêu cầu giếng khoan, giếng khơi bị ngập úng phải được lọc và khử trùng trước khi sử dụng.

Bước 1: Thau rửa và làm sạch thô

Giếng khơi: Làm vệ sinh thành và nền giếng, khơi thông nước ngập lụt quanh giếng và thau rửa kỹ.

Giếng khoan: Bơm hết nước đục, sau đó bơm tiếp 15 phút nữa để đảm bảo làm sạch.

Bước 2: Làm Trong (Nếu Cần) và Khử Trùng Hóa Chất

Nếu nước còn đục, có thể dùng phèn chua để làm trong trước. Sau đó, tiến hành khử trùng bằng hóa chất chứa Clo như Chloramine B/T hoặc Chlorine.

Quan trọng: Không khử trùng đồng thời với đánh phèn.

Tiêu chuẩn Kỹ thuật: Giếng đã khử trùng phải đợi ít nhất 30 phút mới được sử dụng nước. Việc khử trùng chỉ có tác dụng khi nước sau xử lý còn ngửi thấy mùi Clo, với lượng Clo dư đạt chuẩn 0.3−0.5 mg/lít.

Bước 3: Đun Sôi An Toàn Tuyệt Đối

Nước sau khi đã làm trong và khử trùng hóa chất vẫn bắt buộc phải được đun sôi trước khi uống để tiêu diệt các mầm bệnh còn sót lại, đảm bảo an toàn tuyệt đối.

4. Vệ sinh cá nhân và môi trường

Ngoài thực phẩm và nước, vệ sinh môi trường cũng là một ưu tiên hàng đầu ngay khi nước rút:

Nguyên tắc Vàng: Nước rút đến đâu làm vệ sinh môi trường đến đó để tránh phù sa bám chặt và ngăn ngừa nấm mốc, côn trùng phát triển.

Vệ sinh Bắt buộc: Khơi thông cống rãnh, lấp vũng nước đọng. Khử khuẩn nhà cửa, khu vực xung quanh bằng vôi bột và hóa chất sát trùng.

Vệ sinh Cá nhân: Rửa sạch tay bằng xà phòng và nước sạch (hoặc nước rửa tay khô) trước, trong khi chế biến đồ ăn, và sau khi đi vệ sinh. Đây là biện pháp then chốt để ngăn chặn lây lan bệnh đường tiêu hóa.

Giám sát: Tăng cường giám sát nguy cơ gây ngộ độc thực phẩm và bệnh truyền qua thực phẩm trong cộng đồng, kịp thời xử lý khi phát hiện các trường hợp rối loạn tiêu hóa.

Thực hiện nghiêm túc các chỉ đạo trên là biện pháp hiệu quả nhất để người dân vùng lũ tự bảo vệ sức khỏe, ngăn ngừa dịch bệnh bùng phát trên diện rộng.


N.H