Bạo lực học đường gia tăng và phức tạp
Những năm gần đây, bạo lực học đường không còn dừng lại ở vài vụ việc cá biệt mà đang diễn ra dưới nhiều hình thức với mức độ ngày càng nghiêm trọng. Từ các vụ đánh nhau, bắt nạt tập thể, cho tới bạo lực qua mạng xã hội, tình trạng này ngày càng gia tăng về tần suất và mức độ tàn khốc. Theo thống kê chưa chính thức, các vụ bạo lực học đường có xu hướng gia tăng trong 5 năm gần đây, đặc biệt tại bậc THCS và THPT. Hầu hết các vụ việc đều mang tính nhóm, trong đó nữ sinh tham gia bạo lực chiếm tỷ lệ ngày càng cao.
Thực tế, nhiều vụ việc gây chấn động đã được ghi nhận: trong thời gian qua… Mỗi sự việc là một hồi chuông cảnh tỉnh về sự suy thoái của văn hóa học đường và những lỗ hổng trong giáo dục nhân cách.
Bên cạnh đó, bạo lực tinh thần và qua mạng đang gây hậu quả âm thầm nhưng nghiêm trọng: nạn nhân bị khủng hoảng tâm lý, trầm cảm, rối loạn lo âu, thậm chí có ý định tự tử. Nhiều chuyên gia cảnh báo rằng bạo lực học đường hiện nay không chỉ là “vấn đề giáo dục”, mà là một hiện tượng xã hội cần được xử lý toàn diện.
“Nếu không được can thiệp kịp thời, bạo lực học đường không chỉ để lại tổn thương tâm lý nặng nề cho học sinh mà còn có thể kéo dài sang tuổi trưởng thành, ảnh hưởng đến hành vi xã hội sau này.”
 |
Các hình thức bạo lực học đường
Bạo lực học đường được hiểu là mọi hành vi cố ý gây tổn hại thể chất, tinh thần hoặc danh dự của người khác trong môi trường giáo dục.
Hiện nay, các hình thức bạo lực phổ biến gồm:
• Bạo lực thể chất: Đánh đập, xô đẩy, gây thương tích.
• Bạo lực tinh thần: Lăng mạ, đe dọa, cô lập, xúc phạm danh dự.
• Bạo lực liên quan đến giới/giới tính: Quấy rối, bình luận khiếm nhã, xúc phạm dựa trên giới tính bằng lời nói hoặc hành vi.
• Bạo lực mạng (Cyberbullying): Sử dụng Facebook, Zalo, TikTok… để tung tin sai lệch, phát tán hình ảnh nhạy cảm hoặc lăng mạ người khác. Đáng chú ý, bạo lực mạng (Cyberbullying) đang trở thành “hình thái mới” đặc biệt nguy hiểm và khó kiểm soát, cho phép kẻ bắt nạt tấn công nạn nhân mọi lúc, mọi nơi, khiến nạn nhân chịu tổn thương tâm lý sâu sắc và dai dẳng dù không có sự va chạm trực tiếp.
 |
Nguyên nhân sâu xa của bạo lực học đường
Các nghiên cứu tâm lý học chỉ ra, bạo lực học đường thường bắt nguồn từ những nguyên nhân đa tầng, gồm cá nhân, gia đình, nhà trường và xã hội:
• Áp lực học tập quá lớn: Sự kỳ vọng của cha mẹ và áp lực thi cử khiến học sinh luôn trong tình trạng căng thẳng. Nhiều em chọn cách giải tỏa căng thẳng (stress) bằng hành vi tiêu cực như trêu chọc hoặc đánh bạn.
• Môi trường gia đình thiếu quan tâm: Trẻ em lớn lên trong gia đình có bạo lực hoặc thiếu tình thương dễ mô phỏng (sao chép) hành vi bạo lực trong môi trường học đường.
• Ảnh hưởng của mạng xã hội: Nhiều học sinh bị cuốn vào trào lưu “đánh hội đồng”, quay clip, đăng mạng để thu hút sự chú ý, coi đó là “thú vui”. Các video bạo lực nhận được nhiều tương tác vô hình trung lại càng cổ vũ hành vi sai lệch.
• Thiếu kỹ năng sống và đồng cảm: Không được trang bị kỹ năng ứng xử và xử lý xung đột, học sinh dễ dùng vũ lực thay cho lời nói khi gặp mâu thuẫn, và không nhận thức đầy đủ hậu quả.
Nhận diện nạn nhân và học sinh có hành vi bạo lực
Những biểu hiện của nạn nhân:
• Trở nên trầm lặng, sợ hãi, mất tự tin.
• Có xu hướng né tránh bạn bè, không muốn đến trường.
• Thành tích học tập giảm sút rõ rệt.
• Xuất hiện vết thương không rõ nguyên nhân hoặc thường xuyên kêu đau đầu, đau bụng do stress.
Biểu hiện của học sinh có hành vi bạo lực:
• Nóng nảy, dễ cáu gắt, thích thể hiện sức mạnh.
• Tụ tập/Tham gia với nhóm có hành vi tiêu cực, thường xuyên gây gổ.
• Thiếu khả năng thấu cảm, không nhận thức được nỗi đau của người khác.
• Giải quyết mâu thuẫn bằng đe dọa hoặc sử dụng vũ lực/hành vi thể chất.
 |
Một số giải pháp nhằm ngăn chặn bạo lực học đường
Chung tay tạo môi trường học đường an toàn Để đẩy lùi bạo lực học đường, cần phối hợp đồng bộ giữa gia đình – nhà trường – xã hội, trong đó mỗi bên giữ vai trò then chốt:
Với cha mẹ học sinh:
• Dạy con về lòng nhân ái và tôn trọng người khác.
• Quan sát sự thay đổi của con, phát hiện sớm dấu hiệu bị bắt nạt hoặc dấu hiệu con mình có hành vi bạo lực.
• Xây dựng mối quan hệ gần gũi, lắng nghe con chia sẻ. • Phối hợp chặt chẽ với giáo viên, nhà trường.
• Giám sát và định hướng nội dung mạng xã hội, tránh để con tiếp cận nội dung bạo lực.
Với nhà trường:
• Tổ chức chương trình giáo dục kỹ năng sống, nhấn mạnh kỹ năng quản lý cảm xúc và giải quyết mâu thuẫn.
• Thiết lập phòng tư vấn tâm lý học đường thực chất và hiệu quả để học sinh tìm đến khi cần.
• Kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm, nhưng mang tính giáo dục, đối với hành vi bạo lực.
• Tạo môi trường “trường học thân thiện, học sinh tích cực”, khuyến khích các hoạt động kết nối, chia sẻ giữa học sinh. Với xã hội và cơ quan quản lý:
• Đẩy mạnh tuyên truyền, tôn vinh những mô hình trường học an toàn.
• Bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, hạn chế sự lan truyền của các nội dung bạo lực.
• Tăng cường xử lý hành vi kích động hoặc cổ súy bạo lực học đường.
Bạo lực học đường không chỉ gây tổn thương thể chất, mà còn khắc sâu chấn thương tinh thần lâu dài, ảnh hưởng trực tiếp đến nhân cách của thế hệ tương lai. Phòng tránh bạo lực học đường chính là bảo vệ sức khỏe tâm thần và nhân cách cho học sinh, góp phần xây dựng một nền giáo dục nhân văn, an toàn và hạnh phúc. “Chỉ khi cha mẹ, thầy cô và toàn xã hội cùng hành động, học đường mới thật sự là nơi để trẻ em lớn lên trong yêu thương – không phải trong nỗi sợ hãi.”/.