Suy giáp là gì và tại sao được gọi là "kẻ giết người thầm lặng"?

Suy giáp (Hypothyroidism) là tình trạng tuyến giáp của bạn không sản xuất đủ lượng hormone mà cơ thể cần. Các hormone này đóng vai trò "nhạc trưởng" điều hòa gần như mọi quá trình trao đổi chất, từ nhịp tim, thân nhiệt đến tốc độ bạn đốt calo.

Sở dĩ bệnh này được gọi là "âm thầm" vì ở giai đoạn đầu, các triệu chứng rất mờ nhạt, chung chung và dễ bị nhầm lẫn với căng thẳng hoặc quá trình lão hóa thông thường.

4,6% người Việt mắc bệnh: Ai đang ở trong nhóm nguy cơ cao?

Con số 4,6% là một ước tính đáng báo động do PGS.TS.BS Nguyễn Quang Trí (Bệnh viện Quân y 175) cung cấp, cho thấy đây là một trong những bệnh lý nội tiết phổ biến nhất. Tuy nhiên, gánh nặng thực sự phức tạp hơn:

Gánh nặng "ẩn" (Suy giáp cận lâm sàng)

Phần lớn gánh nặng không nằm ở các ca suy giáp rõ ràng, mà ở thể "cận lâm sàng" (subclinical). Đây là tình trạng TSH (hormone tuyến yên) đã tăng cao nhưng FT4 (hormone tuyến giáp) vẫn bình thường. Một nghiên cứu cho thấy tỷ lệ suy giáp cận lâm sàng là 5,6%, cao hơn cả suy giáp thực sự (3,5%). Đây chính là "phần chìm của tảng băng".

Các nhóm nguy cơ cao cần cảnh giác

Con số 4,6% là mức trung bình, nhưng ở một số nhóm, tỷ lệ này cao hơn nhiều:

- Phụ nữ: Có nguy cơ mắc cao hơn nam giới.

- Người lớn tuổi: Nguy cơ tăng rõ rệt ở người trên 60 tuổi.

- Người sống ở đô thị: Lối sống công nghiệp, căng thẳng, ăn uống không điều độ làm tăng nguy cơ.

- Bệnh nhân NCDs (bệnh không lây nhiễm): Đây là nhóm đáng báo động nhất. Một nghiên cứu trên bệnh nhân Đái tháo đường tuýp 2 và Bệnh thận mạn tại Việt Nam phát hiện tỷ lệ suy giáp lên đến 16,9%.

8 nguyên nhân hàng đầu gây suy giáp

Bệnh suy giáp có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó phổ biến nhất là:

  1. Viêm tuyến giáp Hashimoto: Nguyên nhân phổ biến nhất này là một bệnh tự miễn, khiến hệ thống miễn dịch tự sản sinh kháng thể tấn công và phá hủy nhầm chính tuyến giáp.

  2. Điều trị I-ốt phóng xạ: Bệnh nhân điều trị cường giáp (như bệnh Basedow) bằng I-ốt phóng xạ sẽ bị phá hủy các tế bào tuyến giáp, dẫn đến suy giáp vĩnh viễn.

  3. Phẫu thuật tuyến giáp: Cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ tuyến giáp (do ung thư, bướu nhân) sẽ gây thiếu hụt hormone.

  4. Xạ trị: Xạ trị ung thư vùng đầu và cổ có thể làm tổn thương tuyến giáp.

  5. Thiếu hụt I-ốt: I-ốt là nguyên liệu thô để sản xuất hormone. Thiếu I-ốt kéo dài gây suy giáp và bướu cổ.

  6. Thuốc: Một số loại thuốc (như Lithium điều trị tâm thần, Amiodarone điều trị tim mạch) có thể ức chế chức năng tuyến giáp.

  7. Suy giáp bẩm sinh: Một số trẻ sinh ra đã không có tuyến giáp hoặc tuyến giáp hoạt động kém.

  8. Vấn đề tuyến yên: Rối loạn từ tuyến yên (não bộ) không sản xuất đủ TSH để "chỉ huy" tuyến giáp.

Đừng bỏ qua 11 dấu hiệu suy giáp "mượn danh" lão hóa này

Hãy kiểm tra xem bạn có đang gặp phải các triệu chứng "mượn danh" lão hóa hoặc căng thẳng này không:

  1. Mệt mỏi kéo dài, uể oải, luôn buồn ngủ.

  2. Tăng cân không rõ nguyên nhân (dù ăn ít).

  3. Sợ lạnh, nhạy cảm với thời tiết lạnh.

  4. Da khô, tái xanh, tóc khô và rụng nhiều.

  5. Táo bón mạn tính.

  6. Trí nhớ suy giảm, khó tập trung, hoặc cảm giác "sương mù não".

  7. Trầm cảm, tâm trạng chán nản.

  8. Đau cơ, yếu cơ, chuột rút.

  9. Giọng khàn.

  10. Rối loạn kinh nguyệt hoặc khó mang thai ở phụ nữ.

  11. Nhịp tim chậm.

Mối nguy hiểm nhất: Biến chứng tim mạch và tổn thương não thai nhi

Gánh nặng thực sự của 4,6% dân số bị suy giáp không phải là mệt mỏi, mà là hai biến chứng nghiêm trọng sau:

1. Mối đe dọa đến trí tuệ thai nhi

Suy giáp là một trong những rối loạn nội tiết phổ biến nhất thai kỳ (ảnh hưởng 3% - 5% phụ nữ mang thai).

  • Với Mẹ: Tăng nguy cơ tiền sản giật, thiếu máu, sảy thai và thai chết lưu.

  • Với Thai Nhi (Nguy hiểm nhất): Trong 3 tháng đầu, thai nhi hoàn toàn phụ thuộc vào hormone giáp của mẹ để phát triển não bộ. Nếu mẹ bị suy giáp, thai nhi sẽ bị thiếu hụt hormone, dẫn đến tổn thương não vĩnh viễn, suy giảm trí tuệ và chậm phát triển thần kinh. Tổn thương này là không thể đảo ngược.

2. "Động cơ" thúc đẩy rối loạn mỡ máu và bệnh tim mạch

Đây là mối liên kết cốt lõi. Suy giáp, kể cả thể cận lâm sàng, là một yếu tố nguy cơ độc lập gây bệnh tim mạch.

Cơ chế rất rõ ràng: Hormone tuyến giáp giúp gan "dọn dẹp" Cholesterol xấu (LDL) ra khỏi máu. Khi bị suy giáp, khả năng này suy giảm, khiến LDL-Cholesterol tích tụ trong máu. Hậu quả là quá trình xơ vữa động mạch bị thúc đẩy, làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và suy tim.

Suy giáp làm tăng Cholesterol xấu (LDL), thúc đẩy quá trình xơ vữa động mạch, dẫn đến nhồi máu cơ tim.

 

Chẩn đoán và điều trị: Đơn giản nhưng phải suốt đời

May mắn là, suy giáp có thể được quản lý hiệu quả nếu được phát hiện.

Chẩn đoán chính xác bằng cách nào?

Không thể chỉ dựa vào triệu chứng. Chẩn đoán phải dựa vào xét nghiệm máu:

  • Xét nghiệm TSH: Đây là xét nghiệm sàng lọc đầu tay, nhạy nhất. Khi tuyến giáp "lười" (suy giáp), tuyến yên phải "hét" to hơn, làm nồng độ TSH tăng cao.

  • Xét nghiệm FT4: Dùng để xác nhận chẩn đoán và phân biệt thể bệnh.

Diễn giải kết quả (Tham khảo):

  • Bình thường: TSH khoảng 0,4 – 4,5 mU/L.

  • Suy giáp cận lâm sàng: TSH tăng (thường 4,5 – 10 mU/L) nhưng FT4 vẫn bình thường.

  • Suy giáp lâm sàng: TSH tăng cao (thường > 10 mU/L) VÀ FT4 thấp.

Điều trị như thế nào?

Nguyên tắc điều trị là bù đắp lại lượng hormone bị thiếu hụt.

  • Thuốc: Phương pháp điều trị tiêu chuẩn vàng là dùng Levothyroxine (L-T4). Đây là một dạng hormone T4 tổng hợp, giống hệt hormone tự nhiên của cơ thể.

  • Theo dõi: Bệnh nhân cần tuân thủ điều trị suốt đời. Liều thuốc được cá thể hóa và điều chỉnh dựa trên theo dõi TSH định kỳ.

Những ai cần tầm soát suy giáp ngay lập tức?

Vì bệnh diễn tiến âm thầm, chiến lược tầm soát có mục tiêu là chìa khóa. Bạn cần đi xét nghiệm TSH ngay nếu thuộc các nhóm sau:

  • (Ưu tiên cao nhất) Phụ nữ có thai 3 tháng đầu hoặc phụ nữ đang có kế hoạch mang thai.

  • Trẻ sơ sinh (thông qua chương trình sàng lọc gót chân).

  • Bệnh nhân NCDs (bệnh không lây nhiễm): Người mắc bệnh đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, bệnh thận mạn.

  • Người có triệu chứng: Bất kỳ ai có các triệu chứng mệt mỏi, tăng cân, trầm cảm, rụng tóc kéo dài không rõ nguyên nhân.

  • Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp.

  • Bệnh nhân sau điều trị tuyến giáp: Những người đã phẫu thuật tuyến giáp hoặc điều trị I-ốt phóng xạ./

N.H