Dưới đây là cẩm nang dinh dưỡng "nên" và "không nên" đã được các chuyên gia y tế tổng hợp, giúp cha mẹ chăm sóc trẻ bị ho một cách khoa học và hiệu quả.
1. Nhóm thực phẩm "vàng" giúp trẻ mau khỏe
Nguyên tắc chung khi xây dựng thực đơn cho trẻ bị ho là ưu tiên các món "Ấm - Lỏng - Dễ tiêu".
Ưu tiên hàng đầu: Cấp nước và sữa mẹ
- Với trẻ sơ sinh (dưới 6 tháng): Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng và nước hoàn hảo nhất. Sữa mẹ cung cấp kháng thể dồi dào, tăng cường hệ miễn dịch non nớt của trẻ. Cần tăng cữ bú, cho bú theo nhu cầu và đảm bảo mũi trẻ thông thoáng để bú đủ sữa.
- Với trẻ lớn hơn: Luôn khuyến khích trẻ uống nước ấm từng ngụm nhỏ. Nước ấm giúp làm dịu cổ họng bị kích ứng và làm loãng đờm hiệu quả.
Các món dễ tiêu, giàu năng lượng
- Súp gà: Đây là món ăn được y học hiện đại công nhận. Một bát súp gà ấm giúp bổ sung nước, điện giải và protein dễ hấp thụ để xây dựng hệ miễn dịch. Cha mẹ có thể thêm một ít gạo, nui hoặc rau củ hầm nhuyễn để tăng thêm dinh dưỡng.
- Cháo bí đỏ: Giàu Vitamin C và Beta-carotene (tiền chất Vitamin A), giúp tăng cường sức đề kháng.
- Cháo hành tây: Hành tây chứa các hoạt chất có đặc tính kháng khuẩn, được WHO công nhận trong việc hỗ trợ cải thiện viêm nhiễm đường hô hấp.
 |
| Súp gà hoặc cháo loãng là lựa chọn tốt nhất để trẻ dễ tiêu hóa và bổ sung năng lượng. |
Vitamin và gia vị hỗ trợ
- Trái cây giàu Vitamin C: Các loại như cam, bưởi, kiwi, dâu tây giúp củng cố hệ miễn dịch.
Lưu ý: Nếu trẻ bị viêm họng nặng, tính axit từ cam quýt có thể gây xót. Nếu trẻ thấy khó chịu, hãy chuyển sang các nguồn Vitamin C ít axit hơn.
- Gia vị ấm: Gừng, tỏi, nghệ có đặc tính kháng viêm, kháng khuẩn tự nhiên. Thêm một lượng vừa phải vào cháo, súp có thể hỗ trợ điều trị.
2. Nhóm thực phẩm "cần tránh" khiến trẻ ho nặng hơn
Đây là những thực phẩm có thể không gây ra bệnh nhưng chắc chắn làm triệu chứng tồi tệ hơn.
Nhóm kích ứng họng trực tiếp
- Đồ lạnh (Kem, nước đá): Đây là "kẻ thù" hàng đầu. Đồ lạnh gây co mạch đột ngột ở họng, giảm miễn dịch tại chỗ và kích thích cổ họng, làm tăng sản xuất chất nhầy (đờm).
- Thực phẩm cay nóng (Ớt, tiêu): Gây kích ứng hóa học trực tiếp lên niêm mạc họng đang bị viêm, làm trẻ đau rát và ho dữ dội hơn.
Nhóm tăng đờm, gây gánh nặng cho cơ thể
- Đồ chiên rán, nhiều dầu mỡ: Thực phẩm này cực kỳ khó tiêu. Chúng tạo gánh nặng cho dạ dày, dễ gây trào ngược (một nguyên nhân gây ho đêm) và làm cơ thể tăng sản xuất chất nhầy, khiến đờm đặc hơn.
- Đồ ngọt (Bánh, kẹo, nước có gas): Lượng đường cao có thể ức chế tạm thời hệ miễn dịch. Quan trọng hơn, đường sót lại ở cổ họng là "thức ăn" cho vi khuẩn, khiến tình trạng viêm nhiễm nặng hơn.
- Đồ ăn vặt (Đậu phộng, socola, hạt dưa): Các loại hạt chế biến sẵn và socola có xu hướng làm cơ thể tăng tiết đờm, khiến trẻ ho nặng và rát họng hơn.
 |
| Đồ lạnh và thực phẩm nhiều dầu mỡ làm tăng tiết đờm, khiến cơn ho dai dẳng hơn. |
3. Giải mã quan niệm dân gian: Gà, tôm, xôi
Đây là phần gây tranh cãi nhất cho các bậc phụ huynh. Dưới đây là góc nhìn từ y học hiện đại:
 |
| Thịt gà nấu cháo rất tốt cho trẻ, ngược lại xôi nếp nên hạn chế vì gây khó tiêu. |
4. Chăm sóc tại nhà và cảnh báo an toàn tuyệt đối
Cấm kỵ: Không dùng mật ong cho trẻ dưới 1 tuổi
Mật ong được công nhận có đặc tính kháng khuẩn và làm dịu họng rất tốt cho trẻ lớn. Tuy nhiên, có một nguyên tắc an toàn tối quan trọng:
Tuyệt đối không sử dụng mật ong (dưới bất kỳ hình thức nào) cho trẻ em dưới 12 tháng tuổi.
Lý do là mật ong có thể chứa bào tử vi khuẩn Clostridium botulinum. Hệ tiêu hóa của trẻ dưới 1 tuổi chưa đủ trưởng thành để vô hiệu hóa bào tử này. Chúng có thể nảy mầm trong ruột và tạo ra độc tố, gây liệt cơ hô hấp và tử vong.
Dấu hiệu báo động cần đi khám ngay
Dinh dưỡng chỉ mang tính chất hỗ trợ. Cha mẹ phải đưa trẻ đến cơ sở y tế ngay lập tức nếu có bất kỳ dấu hiệu nào sau đây:
-Trẻ sơ sinh dưới 3 tháng tuổi bị ho.
- Thở bất thường: Thở nhanh, thở co rút lồng ngực, phập phồng cánh mũi.
- Tím tái: Da, môi, hoặc đầu ngón tay/chân chuyển sang màu xanh hoặc tím.
- Sốt/Hạ thân nhiệt: Sốt cao trên 38°C hoặc hạ thân nhiệt dưới 36°C (đặc biệt nguy hiểm ở trẻ sơ sinh).
- Hành vi: Ngủ li bì, mệt lả, khó đánh thức.
- Ăn uống: Trẻ bỏ bú, bỏ ăn hoặc từ chối uống nước hoàn toàn.
- Ho kéo dài: Ho không giảm sau 7 ngày, hoặc kéo dài liên tục trên 10-14 ngày.
 |
| Nếu trẻ có dấu hiệu khó thở, tím tái hoặc bỏ ăn, cần đưa đến bệnh viện ngay lập tức. |