Lịch sử xây dựng và phát triển
Cầu Hàm Rồng nằm trên tuyến đường sắt Bắc - Nam, bắc ngang qua Sông Mã, cách trung tâm Thành phố Thanh Hóa khoảng 5km về hướng Bắc. Cầu được xây dựng lần đầu vào năm 1904 dưới thời Pháp thuộc. Tuy nhiên, cây cầu ban đầu chỉ là một cây cầu sắt nhỏ, chưa đủ sức phục vụ nhu cầu giao thông của khu vực. Đến năm 1962, cầu Hàm Rồng được xây dựng lại với thiết kế hiện đại hơn, trở thành cây cầu vòm thép khổng lồ, mang dáng vẻ vững chãi và kiên cố, phù hợp với tầm vóc của một tuyến giao thông huyết mạch.
Cầu Hàm Rồng nối liền hai bờ sông Mã được xây dựng với sự tham gia của các kỹ sư Pháp, Đức, Ý. Theo các kỹ sư Pháp đã tính toán rằng, trên dòng sông Mã đoạn Hàm Rồng không thể xây dựng được trụ cầu. Nhà địa chất nổi tiếng người Pháp là Aragon ghi lại trong cuốn sổ tay kỹ thuật lời khuyên với các nhà xây dựng cầu: Không nên xây dựng công trình cầu trên dòng sông Mã vì cấu tạo lòng sông rất phức tạp, độ chênh dòng nước cao ở đoạn núi Đầu Rồng, núi Ngọc khiến dòng chảy như thác lũ, mặt đá lòng sông nghiêng, có độ dốc cao lại nhiều hang động nên rất khó thi công ngầm dưới lòng sông Mã.
 |
| Cầu Hàm Rồng – nhân chứng lịch sử. Ảnh: Tư liệu |
Chính vì địa chất phức tạp, điều kiện kỹ thuật xây dựng lúc bấy giờ còn thấp nên các kỹ sư thiết kế người Pháp đã chọn kiểu cầu vòm – là một loại cầu không có trụ giữ mà dùng chốt neo cầu do kỹ sư Đayđé và Phile thiết kế, chỉ đạo thi công.
Thời gian thực hiện cắm chốt neo rất khó khăn và đầy nguy hiểm, đã có gần 200 thợ cầu Việt đã phải bỏ mạng và 1 viên kỹ sư thiết kế người Pháp bất lực, sợ hãi đã phải tự tử. Mãi đến khi kỹ sư người Đức sửa lại thiết kế thì mới cắm được chốt neo. Đến năm 1904 (sau 3 năm thi công), cầu Hàm Rồng được hoàn thành nối liền dòng sông Mã từ núi Ngọc sang núi Đầu Rồng.
Chứng nhân của chiến tranh
Trong những năm tháng kháng chiến chống Mỹ, đây là tuyến giao thông quan trọng, nối liền miền Bắc và miền Nam, vận chuyển lương thực, vũ khí và nhân lực cho chiến trường. Chính vì thế nơi đây từng là trọng điểm của cuộc chiến tranh chứng kiến hàng trăm máy bay địch bị bắn hạ, hàng chục giặc Mỹ bị bắt sống. Sau bao lần bị đánh phá ác liệt, cầu Hàm Rồng vẫn hiên ngang, đứng vững tựa vào sườn núi bên bờ sông Mã, trở thành biểu tượng của sức mạnh ý chí, quật cường dân tộc “Hàm Rồng – tức là miệng Rồng, nó đã chiến đấu như một thần thoại phi thường”.
Theo nhiều nguồn tư liệu, để bảo vệ cầu Hàm Rồng, quân dân ta đã bố trí tại đây nhiều đại đội pháp và lực lượng vũ trang trực sãn sàng chiến đấu quyết tâm bảo vệ bằng được cầu Hàm Rồng. Trong 2 ngày 3 và 4/4, tại khu vực Hàm Rồng- Nam Ngạn, không quân Mỹ liên tục tổ chức các đợt đánh phá dữ dội. Trọng điểm của bom đạn địch là cầu Hàm Rồng. Bom đạn địch rơi xuống khắp nơi.
 |
|
Cột khói xám dựng đứng từ cầu Hàm Rồng
|
Các khu vực như núi Ngọc, chợ Chớp, Nam Ngạn v.v.. đều bị bom đạn địch tàn phá. Quân địch liên tiếp đánh phá Hàm Rồng với hàng chục chiếc máy bay chia làm nhiều tốp. Bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân tự vệ Thanh Hóa vẫn kiên cường đánh trả máy bay địch. Trong lúc hoảng loạn, chúng ném bom bừa bãi xuống hai đầu cầu của các trận địa dân quân như Nam Ngạn, Yên Vực, Hoàng Long, Hoàng Lý...
Cũng trong hai ngày này, quân và dân ta đã bắn rơi 47 máy bay Mỹ, bắt sống nhiều giặc lái. Quân và dân Hàm Rồng đã lập nên kỷ lục đầu tiên về thành tích bắn rơi máy bay Mỹ trên miền Bắc. Chiến thắng Hàm Rồng đã làm nức lòng quân, dân cả nước, trở thành động lực để quân, dân cả nước tiếp tục tiến lên đánh thắng hoàn toàn đế quốc Mỹ và tay sai, giành lại độc lập tự do, thống nhất đất nước.
Biểu tượng của sự đổi mới
Sau khi đất nước thống nhất, cầu Hàm Rồng tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế, giao thông của khu vực Thanh Hóa. Ngày nay, cầu Hàm Rồng không chỉ là tuyến giao thông trọng điểm mà còn là một điểm đến du lịch hấp dẫn. Du khách đến đây không chỉ để chiêm ngưỡng vẻ đẹp hùng vĩ của dòng sông Mã mà còn để tìm hiểu về một thời kỳ lịch sử hào hùng.
 |
| Phong cảnh xung quanh Cầu Hàm Rồng mang lại cảm giác thanh bình, dịu nhẹ. Ảnh: Hải Quân |
Cạnh cây cầu cũ, những cây cầu mới hiện đại hơn đã được xây dựng để đáp ứng nhu cầu phát triển của xã hội. Tuy nhiên, cầu Hàm Rồng vẫn được giữ gìn như một biểu tượng lịch sử, nhắc nhở thế hệ mai sau về những năm tháng chiến tranh gian khổ và tinh thần kiên cường của dân tộc.
Cầu Hàm Rồng trong lòng người dân xứ Thanh
Đối với người dân Thanh Hóa, cầu Hàm Rồng không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là một phần của tâm hồn, gắn liền với bao kỷ niệm và niềm tự hào quê hương. Mỗi khi nhắc đến cầu Hàm Rồng, họ không chỉ nhớ đến dòng sông Mã anh hùng mà còn cảm nhận được sức mạnh, ý chí của con người Việt Nam qua những năm tháng lịch sử đầy biến động.
 |
|
Đại sứ Mỹ thăm quan cầu Hàm Rồng cùng cựu chiến binh Việt Nam. Ảnh: Đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam
|
Cầu Hàm Rồng mang đến giá trị giáo dục to lớn. Khu di tích lịch sử văn hóa Hàm Rồng là nơi nhiều thế hệ học sinh, sinh viên tìm về tham quan, tìm hiểu lịch sử, rèn luyện bản lĩnh chính trị, bồi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước.
Kết luận
Cầu Hàm Rồng, với vị trí đặc biệt trong lịch sử và trong lòng người dân, không chỉ là một công trình giao thông mà còn là một biểu tượng của tinh thần dân tộc. Sự trường tồn của cây cầu qua bao biến cố thời gian là minh chứng cho ý chí kiên cường và khát vọng vươn lên của con người xứ Thanh, góp phần làm rạng danh truyền thống anh hùng của đất nước Việt Nam.