Cúm lây qua đường hô hấp
Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Thị Anh Xuân - Trưởng Khoa Nhi, Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam - Cu Ba cho biết: Cúm mùa là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi rút cúm gây ra, lây chủ yếu qua đường hô hấp. Khi một trẻ ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, vi rút sẽ phát tán theo các giọt bắn nhỏ li ti, có thể tồn tại trong không khí hoặc bám vào bề mặt đồ vật, khiến người khác dễ dàng hít phải hoặc chạm vào rồi đưa lên mắt, mũi, miệng.
“Mùa tựu trường chính là thời điểm lý tưởng để cúm lây lan. Học sinh tập trung đông trong lớp học, không gian khép kín, dễ tiếp xúc gần nhau. Sau kỳ nghỉ hè, chế độ sinh hoạt, ăn uống, ngủ nghỉ của trẻ thường bị xáo trộn, khiến sức đề kháng suy giảm. Đó là lý do tại sao các đợt dịch cúm lại hay bùng phát mạnh vào thời điểm đầu năm học” - bác sĩ Xuân phân tích.
Thực tế tại nhiều trường học, chỉ cần một học sinh bị cúm chưa được phát hiện hoặc nghỉ học kịp thời thì nguy cơ cả lớp, thậm chí cả khối bị lây nhiễm là rất cao. Nhiều phụ huynh cho rằng cúm mùa chỉ là bệnh cảm cúm thông thường, trẻ bị sốt, sổ mũi, ho vài ngày rồi sẽ tự khỏi. Tuy nhiên, bác sĩ nhấn mạnh, quan điểm này khá nguy hiểm.
“Đúng là phần lớn các trường hợp cúm có thể tự khỏi sau 5-7 ngày. Nhưng nếu chủ quan, bệnh có thể diễn tiến nặng và để lại nhiều biến chứng nguy hiểm. Trẻ có thể bị viêm phổi, viêm tai giữa, viêm cơ tim, viêm não hoặc co giật do sốt cao. Với những trẻ có bệnh nền như hen phế quản, tim bẩm sinh, suy dinh dưỡng hoặc suy giảm miễn dịch, cúm còn có thể làm bệnh nền trầm trọng hơn, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được xử trí kịp thời”, bác sĩ Xuân thông tin.
Không ít trường hợp phụ huynh tự ý mua thuốc hạ sốt, kháng sinh hoặc thuốc cảm cúm thông thường cho trẻ mà không đi khám, dẫn đến tình trạng bệnh nặng hơn. Khi nhập viện thì trẻ đã ở giai đoạn biến chứng, việc điều trị trở nên khó khăn hơn nhiều.
Tạo "hàng rào miễn dịch cộng đồng" từ vắc xin
Việc cho trẻ tiêm vắc xin phòng bệnh cúm được coi là biện pháp chủ động, hiệu quả và an toàn nhất hiện nay. Trưởng Khoa Nhi, Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam - Cu Ba cũng nhấn mạnh: Tiêm vắc xin cúm mùa giúp giảm nguy cơ mắc bệnh, giảm mức độ nặng khi nhiễm và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm. Ngoài ra, khi nhiều trẻ được tiêm phòng, sẽ tạo nên "hàng rào miễn dịch cộng đồng", giúp giảm sự lây lan của vi rút trong trường học và ngoài xã hội.
Về thời điểm, bác sĩ khuyến cáo nên tiêm vắc xin trước mùa dịch từ 4 - 6 tuần, thường vào đầu mùa thu, khi thời tiết bắt đầu chuyển lạnh. Tuy nhiên, nếu chưa kịp tiêm vào giai đoạn này, phụ huynh vẫn có thể cho trẻ tiêm bất cứ lúc nào trong năm, miễn là trẻ đủ điều kiện sức khỏe.
Đặc biệt, khi trẻ có dấu hiệu nghi ngờ mắc cúm như sốt, ho, sổ mũi, đau họng, đau mỏi người, phụ huynh nên cho trẻ nghỉ học để tránh lây lan trong lớp và đưa trẻ đến các cơ sở y tế để được chẩn đoán, điều trị kịp thời.
Theo bác sĩ Xuân, nhiều phụ huynh là coi cúm mùa chỉ là bệnh nhẹ. Trên thực tế, cúm là bệnh truyền nhiễm cấp tính, có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Việc chủ quan, tự điều trị có thể khiến trẻ đối mặt với hậu quả nặng nề.
“Phụ huynh cần chủ động đưa trẻ đi tiêm phòng vắc xin cúm hàng năm, đồng thời thực hiện các biện pháp vệ sinh phòng bệnh tại gia đình. Khi trẻ xuất hiện những biểu hiện bất thường như sốt cao liên tục, khó thở, li bì… thì cần đưa đi khám ngay tại cơ sở y tế. Sự quan tâm, trách nhiệm của phụ huynh là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe của con em mình và hạn chế dịch bệnh trong cộng đồng” - bác sĩ Xuân nhấn mạnh.
Đồng quan điểm trên, bác sĩ Nguyễn Thị An, Hệ thống tiêm chủng Safpo/Potec cho biết: Bệnh cúm mùa thường lành tính nhưng trong một số trường hợp có thể tiến triển nặng với các triệu chứng như sốt cao, khó thở, phù phổi do suy tim, thậm chí có thể gây tử vong.
Theo chuyên gia, bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh cúm. Vì thế, với những đối tượng nguy cơ như: Những người trên 50 tuổi, suy giảm miễn dịch, mắc bệnh nền, bệnh đái tháo đường, tăng huyết áp, trẻ nhỏ… cần lưu ý tiêm phòng cúm hằng năm.
“Với những trẻ mắc bệnh lý nền như suyễn, rối loạn chuyển hóa, bệnh tim bẩm sinh, bệnh gan, thận… thì nguy cơ mắc cúm và biến chứng đặc biệt cao, do đó trẻ em luôn là đối tượng được khuyến cáo tiêm vắc xin cúm đầy đủ và tiêm nhắc lại mỗi năm một lần” - bác sĩ An nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, phụ nữ mang thai cũng là đối tượng cần đặc biệt chú ý, tránh mắc cúm bởi có thể ảnh hưởng lớn đến sức khoẻ. Theo đó, khi mang thai, cơ thể người phụ nữ có nhiều sự thay đổi, nội tiết tố thay đổi, hệ miễn dịch yếu hơn khiến cho sức đề kháng của họ suy giảm. Điều này khiến cơ thể bà bầu nhạy cảm hơn và dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh. Bởi vậy, phụ nữ trước khi mang thai nên tiêm vắc xin phòng cúm và tiêm phòng cúm hàng năm.
Với câu hỏi vì sao cần tiêm vắc xin cúm mùa mỗi lần trong năm, theo các bác sĩ, cúm mùa do vi rút cúm (thường là 4 chủng từ H1N1, H3N2 và 2 chủng nhóm B) gây ra và lan truyền trong cộng đồng với khả năng biến đổi kháng nguyên liên tục, nhưng theo quy luật nhất định về di truyền. Vì mỗi năm, chủng vi rút cúm lưu hành khác nhau, nên người dân cần tiêm nhắc vắc xin cúm mùa hằng năm để phòng bệnh hiệu quả.
Ngoài tiêm vắc xin, việc duy trì các biện pháp vệ sinh phòng bệnh tại nhà và trong môi trường học đường là rất quan trọng. Một số biện pháp phòng bệnh được các bác sĩ khuyến cáo như: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt sau khi ho, hắt hơi, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh; che miệng, mũi khi ho hoặc hắt hơi, tốt nhất bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay áo; đeo khẩu trang khi có dấu hiệu ho, sốt, sổ mũi để hạn chế phát tán vi rút; giữ cho lớp học thông thoáng, mở cửa sổ thường xuyên để lưu thông không khí; tăng cường dinh dưỡng, bổ sung vitamin, khoáng chất để nâng cao sức đề kháng.