Theo số liệu từ Bộ Y tế, các bệnh lý tim mạch đang là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu tại Việt Nam, vượt qua cả ung thư. Trong đó, rối loạn lipid máu – thường được người dân gọi là mỡ máu cao – đóng vai trò là tác nhân chính gây ra xơ vữa động mạch. Điều đáng lo ngại nhất là căn bệnh này thường diễn tiến âm thầm, không có triệu chứng rõ rệt cho đến khi xảy ra các biến cố nghiêm trọng như đột quỵ hay nhồi máu cơ tim.
Vậy làm thế nào để nhận biết và kiểm soát hiệu quả tình trạng này?
Hiểu đúng về bản chất của mỡ máu
Nhiều người vẫn lầm tưởng rằng mỡ máu (cholesterol) là thành phần hoàn toàn có hại cần loại bỏ. Thực tế, cholesterol là một chất béo thiết yếu giúp cơ thể xây dựng màng tế bào và sản xuất các hormone quan trọng. Vấn đề sức khỏe chỉ nảy sinh khi có sự mất cân bằng giữa các thành phần mỡ trong máu.
Cụ thể, chúng ta cần quan tâm đến hai chỉ số đối nghịch nhau. Một là LDL-Cholesterol (thường gọi là mỡ xấu), khi tăng cao sẽ lắng đọng vào thành mạch, tạo nên các mảng xơ vữa gây hẹp và tắc nghẽn mạch máu. Hai là HDL-Cholesterol (mỡ tốt), đóng vai trò vận chuyển cholesterol dư thừa từ mạch máu về gan để đào thải. Mục tiêu của việc điều trị chính là giảm mỡ xấu và tăng bảo vệ từ mỡ tốt, đồng thời kiểm soát chỉ số Triglyceride – một dạng chất béo trung tính thường tăng cao do thói quen ăn nhiều tinh bột và đồ ngọt.
 |
| Sự tích tụ LDL-Cholesterol lâu ngày hình thành mảng xơ vữa, cản trở lưu thông máu và là nguyên nhân chính gây đột quỵ. |
Những dấu hiệu cảnh báo không nên bỏ qua
Rối loạn lipid máu thường được ví như "kẻ thù thầm lặng" bởi ở giai đoạn đầu, người bệnh hầu như không cảm thấy đau đớn hay mệt mỏi. Tuy nhiên, cơ thể vẫn có thể phát ra những tín hiệu cảnh báo sớm mà bạn cần lưu ý:
- Biểu hiện trên da: Xuất hiện các nốt u vàng nhỏ (u vàng dưới da) nằm rải rác quanh mắt, khuỷu tay, đầu gối hoặc gân gót chân.
- Dấu hiệu toàn thân: Người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi vô cớ, vã mồ hôi lạnh, đôi khi có cảm giác tức nặng ngực hoặc tê bì chân tay nhẹ.
- Yếu tố nguy cơ cao: Nếu bạn là nam giới trên 40 tuổi, nữ giới trên 50 tuổi, hoặc có vòng bụng lớn (béo bụng), hút thuốc lá và gia đình có tiền sử bệnh tim mạch, khả năng mắc bệnh là rất cao.
Các chuyên gia khuyến cáo, xét nghiệm máu định kỳ là cách duy nhất và chính xác nhất để phát hiện bệnh. Đừng đợi đến khi cơ thể lên tiếng mới bắt đầu hành động.
Dinh dưỡng: "Liều thuốc" tự nhiên hiệu quả nhất
Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, thay đổi chế độ ăn uống là biện pháp điều trị nền tảng, có thể giúp giảm tới 15-20% lượng cholesterol xấu. Nguyên tắc vàng trong dinh dưỡng cho người mỡ máu cao là "Giảm béo xấu - Tăng chất xơ".
Trước hết, bạn cần hạn chế tối đa chất béo bão hòa có trong mỡ động vật, da gia cầm, phủ tạng (tim, gan, lòng) và các thực phẩm chế biến sẵn như xúc xích, thịt nguội. Thay vào đó, hãy sử dụng các loại dầu thực vật như dầu ô liu, dầu hạt cải trong chế biến.
Đồng thời, hãy tăng cường bổ sung nhóm thực phẩm có khả năng "quét" mỡ máu. Chất xơ hòa tan có nhiều trong gạo lứt, yến mạch, các loại đậu và rau củ sẽ giúp giảm hấp thu cholesterol tại ruột. Đặc biệt, các loại cá biển giàu Omega-3 như cá hồi, cá thu, cá trích (ăn 2-3 lần/tuần) đã được chứng minh giúp giảm Triglyceride và bảo vệ tim mạch hiệu quả.
 |
| Ưu tiên cá, rau xanh và ngũ cốc nguyên hạt là bí quyết đơn giản để kiểm soát mỡ máu ngay tại nhà. |
Lối sống 3-5-7 để trái tim luôn khỏe
Bên cạnh dinh dưỡng, việc duy trì một lối sống vận động khoa học là chìa khóa để ngăn ngừa biến chứng. Hội Tim mạch học Việt Nam gợi ý quy tắc "3-5-7" đơn giản dễ nhớ cho cộng đồng:
- 3 tháng: Là khoảng thời gian cần tái khám và xét nghiệm lại mỡ máu một lần để theo dõi hiệu quả điều trị.
- 5 ngày: Hãy dành ít nhất 30 phút mỗi ngày và tối thiểu 5 ngày mỗi tuần để tập thể dục (đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe). Vận động giúp tăng lượng mỡ tốt (HDL) một cách tự nhiên.
- 7 tiếng: Đảm bảo giấc ngủ chất lượng khoảng 7 tiếng mỗi đêm và kiên quyết nói "không" với thuốc lá.
Rối loạn lipid máu hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu chúng ta hiểu đúng và hành động sớm. Sự kết hợp giữa tuân thủ chỉ định của bác sĩ và một lối sống lành mạnh chính là lá chắn vững chắc nhất bảo vệ bạn và gia đình trước các bệnh lý tim mạch.