Quốc hội đã thông qua Luật An ninh mạng 2025. Luật An ninh mạng 2025 được hợp nhất từ Luật An ninh mạng 2018 và Luật An toàn thông tin mạng 2015.
Đáng chú ý, Luật đã dành một điều khoản riêng quy định về phòng, chống xâm hại trẻ em trên không gian mạng.
Đăng ký tài khoản bằng thông tin của cha, mẹ
Theo đó, Điều 16 Luật quy định trẻ em có quyền được tiếp cận thông tin, tham gia hoạt động xã hội, vui chơi, giải trí, bảo vệ bí mật cá nhân, đời sống riêng tư và các quyền khác trên không gian mạng theo quy định của pháp luật.
Trẻ em sử dụng dịch vụ giá trị gia tăng trên không gian mạng thì cha, mẹ hoặc người giám hộ theo pháp luật dân sự đăng ký tài khoản bằng thông tin của cha, mẹ hoặc người giám hộ và có trách nhiệm giám sát, quản lý nội dung trẻ em truy cập, đăng tải và chia sẻ thông tin trên các nền tảng dịch vụ đó.
Chủ quản hệ thống thông tin, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trên mạng viễn thông, mạng Internet, các dịch vụ giá trị gia tăng trên không gian mạng có các trách nhiệm:
- Kiểm soát nội dung thông tin trên hệ thống thông tin hoặc trên dịch vụ do doanh nghiệp cung cấp để không gây nguy hại cho trẻ em hoặc xâm hại trẻ em hoặc xâm phạm quyền trẻ em;
- Ngăn chặn việc chia sẻ và xóa bỏ thông tin có nội dung gây nguy hại cho trẻ em hoặc xâm hại trẻ em hoặc xâm phạm quyền trẻ em;
- Xây dựng, triển khai các hệ thống kỹ thuật hỗ trợ hoạt động ngăn chặn nội dung xâm hại trẻ em trên không gian mạng
- Phối hợp với các cơ quan, doanh nghiệp thực hiện ngăn chặn các nguồn phát tán thông tin xâm hại trẻ em trên không gian mạng;
- Kịp thời thông báo, phối hợp với lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng thuộc Bộ Công an để xử lý.
Cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động trên không gian mạng có trách nhiệm phối hợp với cơ quan có thẩm quyền trong bảo đảm quyền của trẻ em trên không gian mạng; phòng, chống xâm hại trẻ em trên không gian mạng.
Cơ quan, tổ chức, cha mẹ, người giám hộ, giáo viên, người chăm sóc trẻ em và cá nhân khác liên quan có trách nhiệm bảo đảm quyền của trẻ em, bảo vệ trẻ em khi tham gia không gian mạng...
Lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng và các cơ quan chức năng có trách nhiệm áp dụng biện pháp để phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn, xử lý nghiêm hành vi sử dụng không gian mạng gây nguy hại cho trẻ em, xâm hại trẻ em, xâm phạm quyền trẻ em.
Trẻ em là chủ thể quyền trong bảo vệ an toàn trên không gian mạng
Đánh giá về quy định mới, luật sư Đỗ Ngọc Thanh (Chi hội trưởng Chi hội Luật sư Hội Bảo vệ Quyền trẻ em TP.HCM) cho rằng trong bối cảnh các rủi ro trên môi trường mạng ngày càng tác động trực tiếp đến trẻ em, việc luật dành riêng một điều khoản về phòng, chống xâm hại trẻ em trên không gian mạng là bước tiến đáng chú ý, thể hiện sự thay đổi rõ rệt trong tư duy chính sách.
Điểm quan trọng của quy định này là cách tiếp cận không còn coi trẻ em trên không gian mạng chỉ là đối tượng thụ động cần được “nhắc nhở, bảo vệ”, mà xác lập trẻ em là chủ thể quyền. Trẻ em có quyền tiếp cận thông tin, tham gia hoạt động xã hội, vui chơi giải trí và đặc biệt là quyền được bảo vệ bí mật cá nhân, đời sống riêng tư. Khi quyền đã được ghi nhận trong luật thì các hành vi như phát tán hình ảnh, thông tin cá nhân bắt nạt hay quấy rối trực tuyến không chỉ bị lên án về mặt đạo đức, mà đã có cơ sở pháp lý cụ thể để can thiệp và xử lý.
Theo luật sư Thanh, một điểm cần được nhìn nhận nghiêm túc là việc luật đặt trách nhiệm trực tiếp lên các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trên không gian mạng. Các nền tảng không thể chỉ đứng ở vị trí trung gian kỹ thuật mà phải chủ động kiểm soát, ngăn chặn, gỡ bỏ nội dung gây hại cho trẻ em, đồng thời phối hợp với lực lượng chức năng. Sự điều chỉnh này phù hợp với thực tế, bởi tổn thương đối với trẻ thường xảy ra rất nhanh, trong khi việc xử lý vi phạm còn chậm và thiếu đồng bộ.
Luật cũng yêu cầu gia đình quản lý tài khoản và giám sát việc trẻ em sử dụng dịch vụ trên mạng. Trẻ em khó có thể tự bảo vệ mình trước các rủi ro ẩn danh và sự chi phối của thuật toán; gia đình cũng không thể phó mặc con cho màn hình rồi chỉ can thiệp khi hậu quả đã xảy ra. Tuy nhiên, để quy định này khả thi, các văn bản hướng dẫn cần rõ ràng, thực chất, giúp phụ huynh dễ thực hiện trách nhiệm của mình.
Bảo vệ trẻ em trên môi trường số không thể chỉ trông chờ vào cơ quan công an, cũng không thể chỉ đặt gánh nặng lên gia đình. Nếu thiếu sự phân bổ và vận hành đồng bộ, trẻ em vẫn là đối tượng chịu thiệt thòi lớn nhất.
Lời khuyên để bảo vệ trẻ em tốt hơn
Từ thực tiễn bảo vệ quyền trẻ em, tôi cho rằng yếu tố then chốt là xây dựng cơ chế phản ứng nhanh, kịp thời và hiệu quả. Trên không gian mạng, chỉ cần chậm trễ vài giờ, nội dung xâm hại đã có thể bị sao chép, lan truyền và gây hậu quả nghiêm trọng cho trẻ em.
Vì vậy, các văn bản hướng dẫn cần quy định rõ thời hạn xử lý theo mức độ nguy cơ, thiết lập đầu mối tiếp nhận và phối hợp hoạt động 24/7. Trách nhiệm của nền tảng cung cấp dịch vụ và cơ quan tiếp nhận phải được xác định cụ thể, gắn với nghĩa vụ giải trình. Đường dây nóng cần chuyên biệt cho môi trường số; bảo đảm quy trình liền mạch từ tiếp nhận, xác minh, gỡ bỏ nội dung vi phạm đến bảo toàn chứng cứ và hỗ trợ tâm lý cho trẻ em bị xâm hại.
Xâm hại trẻ em trên không gian mạng không chỉ là vấn đề nội dung độc hại, mà còn gắn chặt với việc bảo vệ dữ liệu cá nhân của trẻ. Các nền tảng cần áp dụng nguyên tắc mặc định bảo vệ ở mức cao nhất đối với tài khoản trẻ em; không thu thập dữ liệu; kiểm soát kết nối và nhắn tin từ người lạ; đồng thời không sử dụng thuật toán đề xuất nội dung nhạy cảm hoặc có nguy cơ gây hại.
Việc xử lý vi phạm phải song hành với hỗ trợ nạn nhân. Trẻ em bị bắt nạt, bị phát tán hình ảnh hoặc bị dụ dỗ trên mạng thường chịu tổn thương tâm lý sâu sắc và kéo dài. Do đó, can thiệp không thể dừng ở việc gỡ bỏ nội dung hay xử phạt, mà cần kịp thời kết nối tư vấn tâm lý và hỗ trợ pháp lý cho trẻ và gia đình.
Cuối cùng, vai trò của nhà trường và các tổ chức xã hội cần được phát huy với đầu việc cụ thể và trách nhiệm rõ ràng. Giáo dục kỹ năng số theo độ tuổi, quy trình tiếp nhận phản ánh an toàn, cùng cơ chế phối hợp giữa gia đình, nhà trường, địa phương và cơ quan chức năng phải được chuẩn hóa, để pháp luật thực sự trở thành lá chắn bảo vệ trẻ em trên không gian mạng. Luật sư ĐỖ NGỌC THANH, Chi hội trưởng Chi hội Luật sư Hội Bảo vệ Quyền trẻ em TP.HCM