Gần đây, trên mạng xã hội lan truyền một bài đăng ngắn với nội dung: Họp phụ huynh, giáo viên mong cha mẹ làm gương cho con. Một phụ huynh xin phép cho con nghỉ “nhà có việc”, nhưng đứa trẻ lại kể với cô rằng “mẹ ngủ quên nên không đưa con đi học”.
Chỉ sau 5 ngày xuất hiện, bài đăng thu hút 55.000 lượt thích, hàng nghìn bình luận và lượt chia sẻ. Nhiều phụ huynh thừa nhận họ từng là “nhân vật phản diện” trong những câu chuyện tương tự: chính mình là người khiến con đi học muộn hoặc nghỉ học, rồi phải nhắn tin bịa lý do cho giáo viên.
Chị Thanh Dung (TPHCM) cho biết việc đưa đón cô con gái tiểu học thường do chồng đảm nhận vì công việc của chị không cố định về thời gian, địa điểm. Những hôm cả hai đều bận - hoặc đôi khi chỉ vì "làm biếng" - chị xin phép cô cho nghỉ vì “con ốm”. “Hôm sau còn dán vài miếng salonpas lên thái dương cho giống ốm thật”, chị kể.
Nhiều phụ huynh khác bày tỏ sự cảm thông. Một tài khoản tên Kiều Vy viết: “Ai mà chẳng có lúc mệt, ngủ quên hay gặp việc đột xuất. Xin cho con nghỉ một hôm cũng không phải chuyện lớn. Chẳng lẽ lại nói thẳng rằng cả nhà ngủ quên”.
Dưới bình luận bài viết trên, chị Minh Ngọc (Hà Nội) cho biết mình cũng từng rơi vào tình huống tương tự. Có lần, hôm trước chị dậy muộn nên không kịp đưa con đi học. Hôm sau, khi gặp cô giáo, chị vừa nói “hôm qua bé ốm, chị bận quá nên không nhắn cho cô được” thì cậu con trai lớp mẫu giáo lớn hồn nhiên chen vào: “Hôm qua nhà mình đi siêu thị mà mẹ”. Chị chỉ còn biết ngượng ngùng chống chế vài câu rồi ra về.
Một ông bố khác chia sẻ câu chuyện “muối mặt” khi xuất hiện trong bài văn của con trai: “Hôm trước ba em đi nhậu về khuya, sáng dậy không nổi nên gọi cô xin cho em nghỉ vì ‘nhà có việc’. Sau đó ba đưa em đi chơi. Em rất vui và thương ba”.
Cô Bích Trâm, một giáo viên tiểu học tại Lâm Đồng cho biết hiện tượng này không hiếm. “Khi xin cho con nghỉ, có phụ huynh nhắn khéo ‘nhà có việc’, nhưng cũng có người nói thẳng: em bận quá, mệt quá, em quên”, cô Trâm nói.
Ở chiều ngược lại, nhiều phụ huynh cho rằng trách nhiệm của cha mẹ không chỉ là đưa con đến trường đúng giờ mà còn là xây dựng tính tự giác và trung thực cho trẻ ngay từ nhỏ. Tài khoản Nguyễn Oanh bình luận: việc học ảnh hưởng trực tiếp đến tư duy và tương lai của trẻ, nên cha mẹ cần kỷ luật và đồng hành sát sao.
Một bà mẹ khác tâm sự: "Tôi không ngại cô giáo phát hiện mình bịa lý do, mà sợ con nghĩ rằng 'nói dối là bình thường, là tiện cho mình'. Vì thế tôi luôn cố gắng thẳng, thật trong mọi tình huống có sự chứng kiến của con".
Vị phụ huynh này chia sẻ một tình huống chính mình đã rút ra bài học: Vài năm trước, chị chở cậu con trai lớp 2 đến hiệu sách nhưng quên không đội mũ bảo hiểm cho con. Khi bị cảnh sát giao thông chặn lại, chị nhanh miệng nói luôn "Cháu mới 5 tuổi", vì nhớ mang máng theo luật trẻ từ 6 tuổi mới bắt buộc phải đội mũ. Không ngờ, sau đó chị bị con "sửa" ngay: "Con 7 tuổi mà, sao mẹ lại nói dối chú cảnh sát".
Cha mẹ nói dối - trẻ học được gì?
Theo Tiến sĩ Đặng Hoàng Ngân, chuyên gia Tâm lý học về phát triển trẻ em và thanh thiếu niên, trẻ thường quan sát hành vi của cha mẹ để hình thành nhận thức về thế giới xung quanh. Bà nhấn mạnh: “Việc cha mẹ nói dối có tác động rất khác nhau, tùy thuộc vào mục đích, cách thức và cách trẻ hiểu về tình huống đó”.
Theo chuyên gia, nếu cha mẹ nói dối nhằm giảm nhẹ lỗi lầm hoặc thu lợi cho bản thân, trẻ có thể hình thành niềm tin rằng nói dối là hành vi hợp lý để thích ứng. Khi đó, “trẻ dễ mơ hồ về ranh giới đúng - sai và thậm chí coi nói dối là bình thường, ưu tiên lợi ích của bản thân hơn sự thật, tính chính trực và khả năng chịu trách nhiệm”.
Tuy nhiên, phản ứng của trẻ không chỉ phụ thuộc vào độ tuổi mà còn vào khả năng quan sát và tư duy của mỗi em. Học sinh tiểu học có thể nhận ra sự lệch nhau giữa lời nói và hành động của cha mẹ và đặt câu hỏi. Học sinh THPT - với tư duy trừu tượng phát triển hơn - thường nhìn rõ động cơ phía sau và mong muốn được đối thoại thẳng thắn.
Tiến sĩ Ngân cho rằng nếu cha mẹ đã lỡ nói dối, điều quan trọng là phải thừa nhận sớm và chân thành. “Không cần dằn vặt, nhưng cần trung thực với con và hướng tới thay đổi bằng hành động cụ thể", bà nói. Chẳng hạn: Nếu quên mang mũ bảo hiểm cho con và nói sai tuổi để tránh bị phạt, phụ huynh có thể thừa nhận: “Mẹ nói dối vì thấy tiếc tiền phạt và sợ phiền phức. Nhưng như vậy là không đúng. Lẽ ra mẹ phải chấp nhận lỗi của mình và từ lần sau sẽ luôn mang mũ cho con”.
Cha mẹ cũng nên hỏi con cảm nhận về sự việc: “Lúc nãy mẹ nói dối, con thấy thế nào?”. Nếu trẻ tỏ ra không để tâm hoặc cho rằng điều đó là hợp lý, cha mẹ cần giải thích nhẹ nhàng. Chẳng hạn: “Có nhiều bạn nhỏ gặp tình huống tương tự và thấy khó xử. Nếu con cũng vậy, hãy nói với mẹ nhé”. Hoặc: “Con bênh mẹ vì thương mẹ, mẹ cảm ơn. Nhưng nói dối là không đúng và mẹ cần tìm cách khác để giải quyết”.
Theo chuyên gia, nền tảng để nuôi dưỡng tính trung thực ở trẻ là tấm gương của cha mẹ. Dù luôn cố gắng, cha mẹ đôi khi vẫn nói dối vì sợ phiền hoặc muốn tiện lợi. Song chính những lần như vậy lại là cơ hội để cha mẹ và con cùng nhìn nhận lỗi lầm, chấp nhận sự không hoàn hảo và điều chỉnh hành vi, để không phải chọn cách nói dối trong tương lai.