Ngày 25/10, Thiếu tướng Lê Xuân Minh, Cục trưởng An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05 Bộ Công an), nêu thủ đoạn trên tại tọa đàm "vai trò của nền tảng trực tuyến trong bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên trước tội phạm mạng". Tọa đàm do Liên minh Niềm tin số cùng A05 phối hợp tổ chức, bên lề Lễ mở ký Công ước Hà Nội.
Theo ông Minh, tại Việt Nam có 82% trẻ em từ 12 đến 13 tuổi và 93% trẻ em 14-15 tuổi sử dụng Internet mỗi ngày. Trong đó, trẻ em 12-15 tuổi dành trung bình 3-4 giờ mỗi ngày trên các nền tảng trực tuyến như Zalo, Facebook, TikTok hay YouTube.
 |
| Thiếu tướng Lê Xuân Minh, Cục trưởng A05, phát biểu tại tọa đàm. Ảnh: Phạm Dự |
"Không gian mạng mở ra cơ hội học tập, sáng tạo và kết nối. Nhưng ở đây cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro khi tội phạm lợi dụng chính các nền tảng mạng để tiếp cận, thao túng và khai thác trẻ em", ông Minh đánh giá và viện dẫn một nghiên cứu của Đại học Georgia, Mỹ mới đây nhất cho thấy cứ 12 trẻ em trên toàn cầu thì có một em - khoảng 8%, từng bị xâm hại hoặc khai thác tình dục trực tuyến. Ví dụ, bị gạ gẫm trò chuyện tình dục, bị chia sẻ hình ảnh hoặc video nhạy cảm mà không được đồng ý.
Thống kê của A05 cho thấy, các hành vi lừa đảo, thao túng và xâm hại trẻ em qua mạng có xu hướng gia tăng với nhiều thủ đoạn tinh vi. Chúng tiếp cận trẻ em để dụ dỗ quay video nhạy cảm rồi tống tiền hoặc giả danh tuyển dụng nhằm buôn bán người, lao động cưỡng bức.
Các nền tảng mạng xã hội, diễn đàn kín và nhóm ẩn danh ngày càng trở thành nơi chia sẻ, giao dịch nội dung xâm hại trẻ em. Trong khi đó 82% trẻ em sử dụng Internet hàng ngày song phần lớn thiếu kỹ năng phản ứng khẩn cấp khi gặp nguy cơ. Giai đoạn năm 2020-2023 có tới gần 7.900 trẻ em bị bạo lực và lạm dụng, trong đó hơn 80% liên quan đến xâm hại tình dục.
Về thủ đoạn, Cục trưởng A05 cho hay, tội phạm mạng thường khai thác các nền tảng trực tuyến trong cả ba giai đoạn có tính hệ thống của hành vi phạm tội.
Đầu tiên, chúng sử dụng mạng xã hội để thu thập thông tin cá nhân công khai của trẻ em, sau đó dùng AI để phân tích hành vi và nhận diện nhóm dễ bị tổn thương. Có dữ liệu, tội phạm giả danh bạn bè, người nổi tiếng, nhà tuyển dụng hoặc cơ quan chức năng để tạo dựng lòng tin.
Khi nạn nhân bị ràng buộc về cảm xúc, chúng dễ dàng yêu cầu chia sẻ hình ảnh hoặc video riêng tư. Năm 2024, Việt Nam ghi nhận 381 vụ xâm hại tình dục qua mạng, chủ yếu bắt nguồn từ việc khai thác thông tin cá nhân trên Facebook và Zalo.
Hơn nữa, sau khi chiếm được dữ liệu hoặc hình ảnh, tội phạm sẽ tống tiền hoặc giả danh công an, nhân viên ngân hàng để đe dọa, yêu cầu giữ bí mật. Một số trường hợp còn dùng công nghệ deepfake để dựng hình ảnh giả nhằm uy hiếp nạn nhân. Riêng trong năm 2025, Việt Nam xảy ra khoảng 50 vụ "bắt cóc online" có yếu tố xuyên biên giới.
Ông Minh nói trong bối cảnh tội phạm mạng lan tràn như hiện nay, nhà chức trách đang nỗ lực để "không ai bị bỏ lại phía sau và không ai phải đối mặt với nguy hiểm một mình" song tình hình vẫn nhiều thách thức phức tạp.
Cụ thể, sự khác biệt về pháp luật giữa các quốc gia đang cản trở các hoạt động chống tội phạm mạng. Công nghệ, chính sách và nguồn lực để ngăn chặn tội phạm mạng nhắm vào trẻ em chưa tương xứng với độ nghiêm trọng, cấp bách của thực tiễn.
Một số nền tảng chưa minh bạch trong chia sẻ thông tin, chưa có biện pháp đủ mạnh để phát hiện, cảnh báo, ngăn chặn và gỡ bỏ kịp thời nội dung vi phạm cũng là thách thức lớn. Hơn nữa, quá trình hợp tác cung cấp dữ liệu phục vụ truy vết, điều tra, thu thập chứng cứ số còn chậm và chưa ổn định. Những điều này gây ảnh hưởng đến hiệu quả của quá trình điều tra, xử lý các vụ việc xâm hại trẻ em trên mạng
Về năng lực xã hội, ông Minh cho rằng kỹ năng số của trẻ em, phụ huynh và giáo viên còn hạn chế. Nhất là ở khu vực nông thôn, vùng sâu, cùng với thiếu hiểu biết dẫn đến trẻ em dễ thành mục tiêu của các hành vi lừa đảo, dụ dỗ hoặc thao túng tâm lý trên không gian mạng.
Sáng nay, lãnh đạo, quan chức cấp cao khoảng 110 nước và nhiều tổ chức quốc tế tham dự Lễ mở ký Công ước Liên Hợp Quốc về Chống tội phạm mạng tại Hà Nội. Trong đó 64 nước đã cử đại diện ký Công ước.
Lễ mở ký là một bước trong quy trình pháp lý liên quan đến ban hành và thực thi công ước quốc tế. Đây là giai đoạn khi văn bản Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng được công bố và các quốc gia được mời ký kết nhằm thể hiện ý định tham gia vào Công ước trong tương lai. Sau lễ mở ký, các thành viên tham gia Công ước Hà Nội có thể tiếp tục ký tại trụ sở Liên Hợp Quốc cho đến ngày 31/12/2026.
Công ước Hà Nội gồm 9 chương, 71 điều, nhằm xây dựng khuôn khổ pháp lý đa phương toàn diện để đấu tranh với tội phạm trên không gian mạng. Công ước có nhiều nội dung quan trọng như hình sự hóa các hành vi phạm tội qua mạng; cơ chế hợp tác quốc tế trong điều tra, dẫn độ, chia sẻ chứng cứ điện tử, tịch thu, xử lý tài sản phạm tội, bảo vệ nhân chứng, hỗ trợ nạn nhân.