GS.TS Trần Văn Thuấn - Thứ trưởng Bộ Y tế phát biểu tại hội thảo.

GS.TS Trần Văn Thuấn - Thứ trưởng Bộ Y tế đã nhấn mạnh thông tin này tại Hội thảo chia sẻ kinh nghiệm về kiểm soát thuốc lá của các nước khu vực ASEAN do Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá phối hợp Liên minh Kiểm soát Thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA) tổ chức ở Hà Nội chiều nay - 4/11.

Phòng chống tác hại thuốc lá tại Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức

Theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, Việt Nam là một trong số các quốc gia thể hiện sự cam kết mạnh mẽ trong công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá thông qua việc ký kết tham gia Công ước Khung về kiểm soát thuốc lá (FCTC) của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vào ngày 11/11/2004 và thông qua Luật Phòng, chống tác hại (PCTH) vào ngày 18/6/2012.

"Sau khi Luật PCTH thuốc lá có hiệu lực, các nhóm giải pháp về PCTH thuốc lá được triển khai đồng bộ trên toàn quốc như truyền thông, giáo dục về PCTH thuốc lá; thực hiện môi trường không khói thuốc lá; chính sách về thuế thuốc lá; cảnh bảo sức khoẻ; cấm quảng cáo, khuyến mại, tài trợ các sản phẩm thuốc lá, cai nghiện thuốc lá… "- Thứ trưởng Trần Văn Thuấn cho biết.

Báo cáo tổng kết 10 năm thi hành Luật PCTH thuốc lá cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu thông thường trong nam giới trưởng thành giảm trung bình 0,5% mỗi năm từ 47,4% năm 2010 xuống còn 38,9% năm 2023.

Tỷ lệ hút thuốc ở thanh thiếu niên đã giảm, trong đó, ở nhóm 13-17 tuổi đã giảm từ 5,36% năm 2013 xuống còn 2,78% năm 2019, ở nhóm 13-15 tuổi giảm từ 2,5% (GYTS 2014) xuống còn 1,9% (GYTS 2022). Đồng thời, tỷ lệ phơi nhiễm với khói thuốc thụ động cũng giảm đáng kể cả ở các hộ gia đình, nơi công cộng và nơi làm việc.

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, công tác PCTH thuốc lá tại Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở Việt Nam tuy đã giảm nhưng vẫn còn rất cao, đặc biệt là nam giới. Trong khi đó các sản phẩm thuốc lá mới xuất hiện (Thuốc lá điện tử, Thuốc lá nung nóng, Thuốc lá hút Shisha) đang làm gia tăng trong tỷ lệ sử dụng các sản phẩm này ở đối tượng thanh thiếu niên và phụ nữ trẻ.

"Bên cạnh đó, khả năng tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá rất dễ dàng, thuốc lá được bán ở khắp mọi nơi làm cho công tác PCTH thuốc lá tại Việt Nam càng gặp khó khăn"- Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nói.

Thứ trưởng Bộ Y tế cũng nhấn mạnh: Trước những thách thức hiện nay trong công tác PCTH thuốc lá và những ưu tiên về hoàn thiện các chính sách, tăng cường các giải pháp để giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá tại ASEAN nói chung và tại Việt Nam nói riêng, sự hợp tác và chia sẻ kinh nghiệm giữa các quốc gia trong khu vực là vô cùng cần thiết.

TS Nguyễn Trọng Khoa - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Bộ Y tế cho hay có 25 căn bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá như: đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi… là những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở Việt Nam.

Chi 108.000 tỷ đồng một năm cho khám chữa bệnh, tử vong liên quan đến thuốc lá

Trong tham luận tại hội thảo, TS Nguyễn Trọng Khoa - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh, Bộ Y tế cho hay trên thế giới sử dụng thuốc lá gây 8 triệu ca tử vong mỗi năm trên thế giới (trong đó có khoảng 1 triệu ca tử vong do hút thuốc thụ động.

Còn tại Việt Nam có 25 căn bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá như: đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi… là những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở Việt Nam.

"Một nghiên cứu của Bệnh viện K cho thấy tỷ lệ bệnh nhân ung thư phổi có hút thuốc lá lên đến 96,8%"- TS Khoa thông tin thêm.

Dẫn thông tin từ Tổ chức Y tế thế giới, ông Khoa cho biết, sử dụng thuốc lá gây ra 85.500 ca tử vong mỗi năm. Hút thuốc lá thụ động gây ra 18.800 ca tử vong. Tổng cộng là 104.300 ca tử vong/năm vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá, cao gấp 10 lần so với tử vong do tai nạn giao thông gây ra.

Về thiệt hại của sử dụng thuốc lá liên quan đến kinh tế, TS Khoa cho hay, theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới, tổn thất kinh tế toàn cầu do thuốc lá gây ra mỗi năm là 1.400 tỷ USD.

"Tại Việt Nam, theo ước tính số tiền bỏ ra mua thuốc lá lên đến 49.000 tỷ VNĐ/năm (ước tính từ nguồn dữ liệu của nghiên cứu PGATS 2020). Theo ước tính sơ bộ của Hội Kinh tế Y tế Việt Nam năm 2022, tổng chi phí liên quan đến khám chữa bệnh, ốm đau và tử vong sớm do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá là 108.000 tỷ đồng một năm"- TS Khoa nói.

Về sử dụng thuốc lá điện tử, nung nóng, ông Khoa cho biết qua khảo sát của Cục Quản lý Khám chữa bệnh tại 700 cơ sở khám chữa bệnh cho thấy chỉ tính riêng năm 2023, có 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Triệu chứng khi nhập viện chủ yếu do: dị ứng, ngộ độc, tổn thương phổi cấp.

"Trong số này có 81 người sử dụng lần đầu tiên; Đã từng dùng một thời gian có 1.143 người; 1.063 người có sử dụng thuốc lá thông thường; 161 người không sử" dụng thuốc lá thông thường"- TS Khoa thông tin cụ thể.

Riêng tại Trung tâm chống độc Bệnh viện Bạch Mai đã tiếp nhận gần 130 trường hợp nhập viện bị ngộ độc sau khi sử dụng thuốc lá điện tử trong 2 năm 2022 và 2023.

Hơn bốn mươi quốc gia và vùng lãnh thổ đã cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng: Chuyên gia khuyến nghị gì cho Việt Nam?

Liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, tại hội thảo TS Ulysses Dorotheo, Giám đốc Điều hành của SEATCA, cho biết Việt Nam, giống như các nước ASEAN khác, đang phải đối mặt với vấn đề gia tăng sử dụng các loại thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đặc biệt là trong giới trẻ.

"Chính sách cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là cách hiệu quả nhất để giải quyết vấn đề này và tránh lặp lại sai lầm khi để nạn dịch thuốc lá gia tăng"- TS Ulysses Dorotheo nói.

Thông tin tại hội thảo cho thấy hơn bốn mươi quốc gia và vùng lãnh thổ đã cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Tại ASEAN, Brunei, Campuchia, Lào, Singapore và Thái Lan đã ban hành lệnh cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong khi Indonesia, Malaysia và Philippines - những quốc gia đã nhượng bộ trước áp lực của ngành công nghiệp thuốc lá (CNTL) và cho phép bán và quảng cáo các sản phẩm gây hại và gây nghiện này - đang gặp nhiều khó khăn trong việc ứng phó với tình trạng hút thuốc điện tử ở giới trẻ. Việt Nam nên xem xét bài học từ các quốc gia này khi quyết định cấm hay quản lý các sản phẩm này.

TS Ulysses Dorotheo, Giám đốc Điều hành của SEATCA phát biểu.

Trái ngược với tuyên bố của ngành công nghiệp thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng không an toàn. Chúng chứa nicotine cùng các chất độc hại và gây ung thư khác. Các trường hợp tổn thương phổi liên quan đến việc sử dụng sản phẩm thuốc lá điện tử (EVALI) đang gia tăng trên toàn cầu, như trường hợp một thanh niên 22 tuổi người Philippines, đã tử vong đầu năm 2024 do tổn thương tim và phổi sau khi sử dụng thuốc lá điện tử hàng ngày trong hai năm.

Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cũng không phải là phương pháp hỗ trợ cai thuốc lá hiệu quả. Những người hút thuốc cố gắng cai thuốc bằng cách sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng thường kết thúc bằng việc sử dụng cả thuốc lá điện tử và thuốc lá thông thường.

Ngoài ra, thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử có khả năng bắt đầu hút thuốc lá thông thường cao gấp ba lần. Một số quốc gia cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có tỷ lệ hút thuốc thấp nhất thế giới, như Singapore (10,1%), Brazil (9,1%) và Hồng Kông (9,5%).

"Bằng cách điều chỉnh các chiến lược kiểm soát thuốc lá của mình phù hợp với Công ước Khung của WHO về Kiểm soát Thuốc lá, thực hiện chính sách cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và áp dụng thuế thuốc lá mạnh hơn, Việt Nam có thể giảm đáng kể số lượng người trẻ nghiện nicotine. Những biện pháp này rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe và lợi ích của các thế hệ tương lai"- TS Dorotheo nhấn mạnh.

Cuộc họp cũng nêu bật thuế thuốc lá là một chiến lược kiểm soát thuốc lá hiệu quả về chi phí và đã được chứng minh, lưu ý rằng Việt Nam có mức giá thuốc lá rẻ nhất khu vực ASEAN, với giá chưa đến 1 USD mỗi gói, làm cho thuốc lá dễ tiếp cận với nhiều người, bao gồm cả giới trẻ.

Quang cảnh hội thảo.

Tổ chức Y tế thế giới khuyến nghị Việt Nam tăng thuế thuốc lá bằng cách bổ sung một khoản thuế cụ thể vào mức thuế hiện tại, bắt đầu từ 5.000 VND (0,20 USD) mỗi bao thuốc lá vào năm 2026 và tăng lên đến 15.000 VND (0,59 USD) mỗi bao thuốc lá vào năm 2030. Điều này sẽ làm cho giá thuốc lá tăng lên để có thể hạn chế người sử dụng thuốc lá và khuyến khích mọi người bỏ thuốc.

Ngoài việc áp dụng thuế thuốc lá và cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Việt Nam cũng cần bảo vệ bộ máy và các chính sách phòng, chống tác hại của thuốc lá khỏi sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá.

"Tám quốc gia ASEAN có luật để bảo vệ các chính sách y tế công cộng của họ khỏi sự can thiệp của ngành công nghiệp thuốc lá. Việt Nam cũng nên xây dựng và thực hiện chính sách quốc gia về cách chính phủ tránh các tương tác không cần thiết với ngành công nghiệp thuốc lá"- Bà Tan Yen Lian, Cán bộ Quản lý Thông tin và Dữ liệu của SEATCA nhấn mạnh tại hội thảo.

Thái Bình/Ảnh: Trần Minh