Nguyên nhân sâu xa của vấn nạn chăn dắt trẻ em

Theo ông Trần Quốc Dũng - Phó trưởng phòng Bảo trợ xã hội thuộc Sở LĐTBXH TP.HCM, tình trạng chăn dắt trẻ em chủ yếu bắt nguồn từ những khó khăn về kinh tế. Các đối tượng lợi dụng sự thiếu thốn của những gia đình nghèo, đặc biệt là những gia đình không có công việc ổn định, để ép buộc con cái hoặc trẻ em trong làng xã đi xin ăn, bán vé số hay kẹo cao su. Những đứa trẻ bị ép buộc này phải hoạt động tại các khu vực đông đúc như cơ sở tôn giáo, bến xe, các chợ lớn và ngã tư giao thông

Cơ quan chức năng TPHCM đã có giải pháp phân loại nhóm đối tượng để quản lý nạn xin ăn và “chăn dắt” trẻ em. Ảnh: H.Phúc.

Ngoài ra, trong những năm gần đây, với sự phục hồi kinh tế hậu đại dịch COVID-19, nhiều người đã quay trở lại các thành phố lớn để tìm kiếm cơ hội việc làm, nhưng họ không thể tìm được công việc ổn định. Điều này dẫn đến sự gia tăng của nạn chăn dắt trẻ em, khi các đối tượng lợi dụng trẻ em như một phương tiện để kiếm sống. Một thực tế đáng lo ngại hơn nữa là nhiều trường hợp cha mẹ ruột chính là những người đã lợi dụng con cái mình để đi xin ăn. Đây là một thách thức lớn cho cơ quan chức năng khi xử lý bởi vì không phải tất cả các trường hợp đều có thể giải quyết bằng pháp lý

Thủ đoạn tinh vi và sự đối phó của các đối tượng chăn dắt

Trong bối cảnh các biện pháp ngăn chặn từ lực lượng chức năng ngày càng chặt chẽ, các đối tượng chăn dắt cũng trở nên tinh vi hơn trong cách thức hoạt động. Nhiều nhóm trẻ em bị ép phải giả vờ bán hàng như vé số, tăm bông, bút bi... để lừa người qua đường và trốn tránh sự kiểm tra của cơ quan chức năng. Những đứa trẻ này thường phải làm việc trong điều kiện khắc nghiệt, từ sáng sớm đến tối khuya, và số tiền chúng kiếm được sẽ bị thu lại hoàn toàn bởi những đối tượng chăn dắt

Các nhóm chăn dắt còn di chuyển lưu động giữa các địa bàn khác nhau để gây khó khăn cho việc quản lý. Họ thường hoạt động vào những thời điểm mà lực lượng chức năng khó tuần tra như ngoài giờ hành chính, buổi tối hoặc vào cuối tuần. Một số khu vực tập trung đông đúc như phố Tây Bùi Viện (quận 1, TP.HCM) cũng trở thành nơi các đối tượng này hoạt động thường xuyên. Tại đây, các trẻ em mưu sinh bằng những hành động nguy hiểm như biểu diễn phun lửa hoặc chào mời du khách nước ngoài mua các sản phẩm nhỏ lẻ

Giải pháp nào cho vấn nạn chăn dắt trẻ em?

Từ đầu năm 2024, TP.HCM đã tiến hành nhiều đợt ra quân mạnh mẽ nhằm xử lý các đối tượng chăn dắt trẻ em. Theo thống kê của Sở LĐTBXH TP.HCM, chỉ trong 9 tháng đầu năm, thành phố đã tiếp nhận hơn 1.300 trường hợp trẻ em và người lang thang xin ăn, trong đó có 83 trẻ em. Các trường hợp này đã được phân loại và đưa về các trung tâm bảo trợ xã hội để được chăm sóc và bảo vệ

"Chăn dắt" trẻ em là vi phạm nghiêm trọng quyền trẻ em. (Ảnh: báo tuổi trẻ)

Công an TP.HCM cũng đã lập danh sách quản lý 8 trường hợp nghi vấn chăn dắt, phối hợp với các cơ quan liên quan để xử lý các nhóm người nước ngoài nhập cảnh trái phép vào Việt Nam để xin ăn. Đối với những trường hợp người nước ngoài trên 16 tuổi, lực lượng chức năng đã tiến hành trục xuất, trong khi những trẻ em dưới 16 tuổi được đưa về nước thông qua các cơ quan ngoại giao

Tuy nhiên, trong quá trình xử lý, các cơ quan chức năng đã gặp phải nhiều khó khăn. Một trong những thách thức lớn nhất là việc một số trẻ em bị chính cha mẹ mình lợi dụng, dẫn đến tình trạng khó phân định giữa việc xử lý hành vi vi phạm và bảo vệ quyền lợi của trẻ em. Đối với những trường hợp này, cơ quan chức năng cần phải cân nhắc kỹ lưỡng để đưa ra các biện pháp phù hợp, vừa đảm bảo quyền lợi cho trẻ em, vừa xử lý nghiêm khắc các hành vi vi phạm

Để giải quyết triệt để nạn chăn dắt trẻ em, các cơ quan chức năng cần phối hợp chặt chẽ hơn nữa trong việc tuần tra, kiểm tra và xử lý các đối tượng liên quan. Sở LĐTBXH TP.HCM đã đề xuất tăng cường công tác tuyên truyền và nâng cao nhận thức của người dân về vấn nạn này. Việc tạo ra các kênh thông tin để người dân có thể báo cáo ngay khi phát hiện các trường hợp chăn dắt trẻ em cũng sẽ giúp cơ quan chức năng can thiệp kịp thời

Ngoài ra, cần có những biện pháp lâu dài để giải quyết gốc rễ của vấn đề. Điều này bao gồm việc cải thiện điều kiện kinh tế, hỗ trợ tạo công ăn việc làm cho các gia đình nghèo, để họ không còn phải lợi dụng con cái mình để kiếm sống. Đồng thời, các cơ sở bảo trợ xã hội cũng cần được nâng cấp và mở rộng để có thể tiếp nhận và chăm sóc tốt hơn các trẻ em bị chăn dắt.

Việc xử lý các đối tượng chăn dắt cũng cần phải mạnh tay hơn, với những hình thức xử phạt nghiêm khắc như truy cứu trách nhiệm hình sự đối với những trường hợp nghiêm trọng. Đây là cách để răn đe và ngăn chặn các hành vi vi phạm quyền trẻ em trong tương lai

Nạn chăn dắt trẻ em không chỉ là vấn đề vi phạm pháp luật mà còn là sự tổn hại lớn đối với tương lai của trẻ em - những đối tượng cần được yêu thương và bảo vệ. Để giải quyết tận gốc vấn đề này, cần có sự chung tay từ nhiều phía, từ các cơ quan chức năng, tổ chức xã hội, đến sự quan tâm của cộng đồng. Chỉ khi xã hội đồng lòng, chúng ta mới có thể mang lại một tương lai tốt đẹp hơn cho những đứa trẻ đang phải sống trong cảnh nghèo khó và bị lợi dụng mỗi ngày.