Chính sách mới của Tổng thống Donald Trump ảnh hưởng gì tới Việt Nam?

Tác động đa chiều

Ông Donald Trump vừa tuyên thệ nhậm chức và trở thành Tổng thống thứ 47 của Mỹ vào ngày 20/1 (theo giờ Mỹ), mở ra nhiệm kỳ 4 năm được dự báo sẽ có rất nhiều biến động.

Theo TS. Hà Thị Cẩm Vân - Chủ nhiệm cấp cao bộ môn Kinh tế Trường Đại học RMIT Việt Nam, các cơ quan quản lý và cộng đồng doanh nghiệp tại Việt Nam cần lường trước những tác động tiêu cực có thể nảy sinh từ chính sách kinh tế của Donald Trump nhằm đưa ra kế hoạch ứng phó linh động.

Bà Vân cho rằng, nếu các đề xuất tăng thuế nhập khẩu của ông Trump được áp dụng toàn diện, có thể gây ra những tác động sâu rộng lên kinh tế Việt Nam thông qua cán cân thương mại, tỷ giá hối đoái, chuỗi cung ứng và vốn đầu tưu trực tiếp nước ngoài (FDI). Bởi, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Các ngành xuất khẩu chủ lực như điện tử, dệt may và da giày sẽ chịu áp lực lớn từ chính sách tăng thuế. 

Trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump, Việt Nam là một trong những nước hưởng lợi lớn nhất từ chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, khi nhiều nhà sản xuất toàn cầu chuyển nhà máy từ Trung Quốc sang Việt Nam để tránh thuế quan của Mỹ. Điều này đã giúp Việt Nam đạt được thặng dư thương mại lớn thứ 3 với Mỹ, sau Trung Quốc và Mexico.

Mối quan hệ Mỹ - Việt cũng được củng cố trong nhiệm kỳ của Tổng thống Joe Biden, với việc nâng cấp quan hệ lên tầm đối tác chiến lược toàn diện. Năm 2024, Mỹ chiếm gần 30% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, với thặng dư thương mại lên tới 104,6 tỷ USD.

Hiện, Việt Nam là nơi sản xuất lớn của các công ty Mỹ như Apple, Google, Nike và Intel… đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Chính sách thương mại của chính quyền Trump nhiệm kỳ 2 lại nhấn mạnh vai trò của thuế quan trong việc giảm thâm hụt thương mại và thúc đẩy sản xuất nội địa Mỹ.

“Nếu chính quyền Trump coi Việt Nam là nơi các doanh nghiệp Trung Quốc tăng cường sản xuất và xuất khẩu sang Mỹ, nhằm tránh chiến tranh thương mại Mỹ - Trung thì Việt Nam sẽ là mục tiêu ngay sau Trung Quốc trong chiến lược thương mại nhiệm kỳ Trump 2.0, đẩy thuế nhập khẩu các mặt hàng “made in Vietnam” vào Mỹ tăng cao”, bà Vân nói.

Ngoài ra, ông Trump cũng đe dọa sẽ áp thuế suất lên đến 20% trên tất cả các hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ. Thuế suất cao làm tăng giá bán hàng hóa từ Việt Nam, giảm sức cạnh tranh tại thị trường Mỹ và khả năng duy trì thị phần. Kết quả là kim ngạch xuất khẩu giảm, có nguy cơ dẫn đến thâm hụt hoặc suy giảm thặng dư cán cân thương mại.

Đa dạng hóa thị trường và chuỗi cung ứng

Bà Vân cho biết, đối với tác động lên tỷ giá hối đoái, sự sụt giảm xuất khẩu đồng nghĩa với việc nguồn cung USD vào Việt Nam giảm, tạo áp lực lên tỷ giá hối đoái. Đồng VNĐ có thể mất giá, khiến các doanh nghiệp nhập khẩu nguyên liệu và máy móc đối mặt với chi phí cao hơn. Điều này làm tăng chi phí sản xuất trong nước, ảnh hưởng đến lợi nhuận và giá cả tiêu dùng.

Theo bà Vân, việc ông Trump đề xuất áp thuế toàn diện lên hàng nhập khẩu sẽ làm tăng chi phí hàng hóa Việt Nam tại Mỹ, khiến các ngành xuất khẩu lớn như điện tử, may mặc và da giày mất lợi thế cạnh tranh. Các doanh nghiệp Việt Nam, vốn tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, có thể gặp khó khăn trong việc duy trì hợp đồng và thị trường. 

Ngoài ra, dòng vốn FDI cũng có thể bị ảnh hưởng bởi sự bất ổn toàn cầu và chính sách bảo hộ của Mỹ. Các doanh nghiệp FDI tại Việt Nam cũng lo ngại về khả năng áp thuế từ chính quyền Trump mới. Nếu Washington áp thuế lên hàng hóa Việt Nam, các công ty từ Hàn Quốc, Trung Quốc… có thể trì hoãn hoặc giảm đầu tư và sản xuất tại Việt Nam vì lợi thế thuế nhập khẩu thấp cho các mặt hàng “made in Vietnam” không còn.

Một nguy cơ khác, theo bà Vân là lạm phát tại Mỹ có thể tăng do thuế quan lên hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ tăng, cộng với chính sách cứng rắn về nhập cư làm giảm nguồn cung lao động (lao động nhập cư đóng góp gần 19% cho tổng thị trường lao động của Mỹ). Nguồn cung lao động từ lao động nhập cư giảm, dẫn tới chi phí cho lao động tăng và kéo theo tổng chi phí sản xuất tăng, dẫn tới giá tăng.

“Chính sách thuế và tình trạng lạm phát cao tại Mỹ có tác động tiêu cực kép tới Việt Nam, một mặt làm giảm xuất khẩu và gây áp lực lên cán cân thương mại, mặt khác làm gia tăng chi phí nhập khẩu và áp lực lạm phát nội địa”, bà Vân lo lắng.

Để giảm thiểu tác động tiêu cực, bà Vân đề nghị nên đa dạng hóa thị trường và chuỗi cung ứng, giảm phụ thuộc vào Mỹ bằng cách mở rộng xuất khẩu sang EU, Nhật Bản, ASEAN và tăng cường nội địa hóa sản xuất để nâng cao tự chủ kinh tế. Ngoài ra, cần duy trì chính sách tiền tệ linh hoạt và ổn định kinh tế bằng cách theo dõi tỷ giá, kiểm soát lạm phát, điều chỉnh lãi suất phù hợp để ổn định dòng vốn, hỗ trợ doanh nghiệp.