Mới đây, thông tin về một nữ diễn viên trẻ mắc bệnh suy thận giai đoạn cuối khi mới chưa đầy 30 tuổi đã khiến không ít người bàng hoàng.
Thống kê đáng lo ngại
Nữ diễn viên nói trên phát hiện suy thận giai đoạn 3 từ tháng 5-2023, đến năm 2024 bệnh đã nhanh chóng chuyển sang giai đoạn cuối. Hiện sức khỏe của bệnh nhân suy kiệt, bị phù nề, huyết áp cao, hạ natri máu và phải lọc thận hằng ngày. Bác sĩ điều trị cho biết ghép thận là giải pháp duy nhất để duy trì sự sống.
Theo thống kê, mỗi năm Việt Nam có khoảng 8.000 ca mắc mới suy thận, trong đó nhiều trường hợp là người dưới 30 tuổi. Hiện có hàng trăm ngàn bệnh nhân đang phải sống nhờ vào việc chạy thận định kỳ. Điều đáng lo ngại là không ít người trẻ phát hiện bệnh khi đã ở giai đoạn muộn, phải đối mặt với việc lọc máu suốt đời hoặc chờ ghép thận.
Bác sĩ chuyên khoa II Vũ Thị Minh Hoa, Trưởng Khoa Thận - Lọc máu Bệnh viện Nguyễn Tri Phương (TP HCM), cho biết trước đây các ca suy thận ở người trẻ chủ yếu xuất phát từ nguyên nhân bẩm sinh, bệnh lý di truyền như thận đa nang hoặc các rối loạn miễn dịch âm thầm gây tổn thương thận. Tuy nhiên, vài năm gần đây, bệnh viện ghi nhận số lượng đáng kể bệnh nhân trẻ mắc suy thận cấp do những nguyên nhân liên quan đến thói quen sinh hoạt như tự ý dùng thuốc không rõ nguồn gốc, uống thuốc kéo dài mà không có chỉ định chuyên môn hoặc duy trì chế độ dinh dưỡng kém, thiếu khoa học. Những yếu tố này gây tổn thương cấp tính cho thận, dẫn đến suy thận cấp.
Theo BS Hoa, dù sau điều trị cấp cứu, chức năng thận có thể hồi phục phần nào nhưng hầu hết bệnh nhân vẫn rơi vào tình trạng suy thận mạn giai đoạn 2, 3 hoặc 4. Một số trường hợp tiến triển nặng, buộc phải lọc máu định kỳ vì đã bước vào giai đoạn cuối của bệnh.
Bác sĩ chuyên khoa II Nguyễn Thị Diễm Hương, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM (Cơ sở 3), cho biết theo báo cáo chuyên sâu từ các cơ sở y tế trong nước, giai đoạn 2020-2025, các cơ sở y tế ghi nhận tỉ lệ người từ 18 đến 30 tuổi mắc bệnh thận chiếm khoảng 20%-30% tổng số ca bệnh thận. Đây là con số đáng báo động, phản ánh sự trẻ hóa nhanh chóng của căn bệnh từng được xem là "của tuổi xế chiều".
Ăn uống thiếu khoa học
Bệnh thận mạn là tình trạng suy giảm chức năng thận kéo dài và không thể phục hồi hoàn toàn, tiến triển qua 5 giai đoạn dựa trên chỉ số độ lọc cầu thận (GFR).
Ở giai đoạn đầu, bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng. Từ giai đoạn 3 trở đi, người bệnh có thể gặp mệt mỏi, thiếu máu, tăng huyết áp, rối loạn điện giải. Giai đoạn 4-5 là lúc chức năng thận suy giảm nặng, cần chuẩn bị chạy thận hoặc ghép thận.
Theo BS Hương, nguyên nhân dẫn đến suy thận ở người trẻ có liên quan đến một loạt yếu tố từ sinh hoạt đến thói quen. Cụ thể: Ăn uống thiếu khoa học khi tăng tiêu thụ thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, đồ uống có đường, những thực phẩm chứa nhiều muối, chất béo bão hòa và đường tinh luyện gây áp lực lên thận.
Bên cạnh đó, lối sống ít vận động, thường xuyên thức khuya, stress cao làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mạn tính như béo phì, tăng huyết áp, đái tháo đường, các bệnh nền nguy hiểm gây tổn thương thận.
Ngoài ra, một số thói quen như nhịn tiểu, uống ít nước - những hành vi tưởng chừng vô hại lại gây suy giảm chức năng thận, dễ dẫn đến viêm đường tiết niệu, sỏi thận.
Đặc biệt, tự ý, lạm dụng dùng thuốc, thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc hay các sản phẩm "bổ thận" rao bán tràn lan có thể gây viêm thận kẽ, hoại tử ống thận, thậm chí suy thận cấp.
Đáng chú, một số bệnh nền được ghi nhận như viêm cầu thận, đái tháo đường, rối loạn chuyển hóa... đang ngày càng được chẩn đoán ở người dưới 35 tuổi - trong đó viêm cầu thận mạn là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến suy thận giai đoạn cuối.
Để phòng ngừa suy thận sớm, các bác sĩ khuyến cáo cần thay đổi hành vi sức khỏe từ uống lành mạnh, giảm ăn mặn, hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, uống đủ nước cho đến tập thể dục tối thiểu 150 phút/tuần.
Cùng với đó, nên bổ sung xét nghiệm nước tiểu, creatinine máu, đo huyết áp vào gói khám định kỳ, đặc biệt với người có nguy cơ cao. Ngoài ra, tăng cường giáo dục sức khỏe bằng cách tận dụng mạng xã hội, người có ảnh hưởng (KOL) để nâng cao nhận thức cộng đồng về chăm sóc và bảo vệ thận.
Nhiều hệ lụy
Suy thận ở người trẻ không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn kéo theo những hậu quả nghiêm trọng cho gia đình và xã hội như gánh nặng kinh tế. Chi phí chạy thận 12-36 triệu đồng/tháng; ghép thận 300-500 triệu đồng/ca. Nhiều người trẻ phải nghỉ học, mất việc, phụ thuộc vào gia đình.
Bên cạnh đó, suy giảm chất lượng sống khi người bệnh phải lọc máu 3 lần/tuần, đối mặt với nhiều biến chứng như thiếu máu, phù nề, mệt mỏi kéo dài, suy giảm sức khỏe thể chất và tinh thần. Đồng thời áp lực lên hệ thống y tế bởi chỉ khoảng 30% nhu cầu lọc máu hiện tại được đáp ứng. Đặc biệt, chi phí chạy thận đang nằm trong nhóm chi tiêu lớn nhất của BHYT.