Các chuyên gia y tế đã làm rõ rằng trường hợp này là do một chủng vi-rút có nguồn gốc từ vắc-xin, không phải vi-rút bại liệt hoang dã, chủ yếu ảnh hưởng đến những người có khả năng miễn dịch thấp. Sự cố này làm nổi bật nhu cầu hiểu cách thức hoạt động của vắc-xin bại liệt và tầm quan trọng của việc dùng đúng liều lượng. Mặc dù vắc-xin đã làm giảm thành công bệnh bại liệt trên toàn thế giới, nhưng việc biết được lợi ích, tác dụng phụ và lịch tiêm chủng chính xác của vắc-xin vẫn là điều cần thiết.
Vắc-xin phòng bại liệt (Poliovirus) là gì?
Vắc-xin bại liệt là một tác nhân miễn dịch chủ động bảo vệ chống lại bệnh bại liệt, một căn bệnh do vi-rút bại liệt gây ra. Nó hoạt động bằng cách giúp hệ thống miễn dịch sản xuất kháng thể chống lại vi-rút. Khi một người được tiêm vắc-xin bại liệt, hệ thống miễn dịch của họ sẽ học cách nhận biết và chống lại vi-rút bại liệt nếu họ tiếp xúc với vi-rút này trong tương lai.
Vắc-xin bại liệt có an toàn và hiệu quả không?
Vắc-xin rất an toàn, chỉ có tác dụng phụ tạm thời như đỏ và đau tại chỗ tiêm. Tác dụng phụ nghiêm trọng cực kỳ hiếm. Nhiều năm nghiên cứu và sử dụng đã xác nhận rằng vắc-xin có hiệu quả cao trong việc ngăn ngừa bệnh bại liệt và đóng vai trò thiết yếu trong việc giảm và gần như xóa sổ căn bệnh này trên toàn thế giới.
Các loại vắc-xin bại liệt
Có hai loại vắc-xin bại liệt. Các loại vắc-xin này hoạt động khác nhau và được sử dụng trên toàn thế giới dựa trên hiệu quả của chúng.
1. Vắc-xin bại liệt bất hoạt (IPV)
Vắc-xin này được làm từ vi-rút bại liệt đã chết hoặc bất hoạt. Vắc-xin được tiêm và giúp bảo vệ chống lại bệnh bại liệt bằng cách kích thích hệ thống miễn dịch sản xuất kháng thể chống lại vi-rút.
2. Vắc-xin bại liệt uống (OPV)
Vắc-xin này được làm từ vi-rút bại liệt sống, yếu và được dùng bằng đường uống, thường là dạng nhỏ giọt. Vắc-xin này không còn được cấp phép hoặc có sẵn tại Hoa Kỳ nhưng vẫn được sử dụng ở nhiều nơi trên thế giới.
Giữa OPV và IPV, IPV là vắc-xin bại liệt duy nhất tại Hoa Kỳ kể từ năm 2000.
Ai nên tiêm vắc-xin bại liệt?
Vắc-xin bại liệt rất quan trọng đối với nhiều nhóm người để đảm bảo bảo vệ chống lại bệnh bại liệt. Bao gồm:
- Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ cần được tiêm vắc-xin bại liệt theo lịch tiêm chủng thường lệ.
- Những du khách đi đến những khu vực mà bệnh bại liệt vẫn còn phổ biến.
- Nhân viên phòng thí nghiệm xử lý các mẫu vật có thể chứa vi-rút bại liệt.
- Các chuyên gia chăm sóc sức khỏe tiếp xúc gần với bệnh nhân bị nhiễm vi-rút bại liệt.
- Khi nào trẻ em nên tiêm vắc-xin bại liệt?
Liều vắc-xin bại liệt được khuyến cáo bao gồm năm mũi tiêm Vắc-xin bại liệt bất hoạt (IPV) hoặc vắc-xin bại liệt uống:
- Liều đầu tiên lúc 6 tuần
- Liều thứ hai vào tuần thứ 10
- Liều thứ ba 14 tuần
- Mũi tiêm nhắc lại đầu tiên lúc 18 tháng
- Mũi nhắc lại thứ hai lúc 4-6 tuổi
Lịch trình có thể thay đổi tùy theo quốc gia và bạn nên tuân thủ theo khuyến cáo ở quốc gia của mình.
Vắc-xin bại liệt được tiêm như thế nào?
Vắc-xin bại liệt được tiêm theo nhiều cách khác nhau tùy thuộc vào loại vắc-xin. Vắc-xin bại liệt bất hoạt (IPV) được tiêm bằng cách tiêm, thường là ở chân hoặc cánh tay, tùy thuộc vào độ tuổi của bệnh nhân. Mặt khác, Vắc-xin bại liệt uống (OPV) được tiêm bằng đường uống, thường là dưới dạng nhỏ giọt.
Ai nên tránh tiêm vắc-xin bại liệt?
Một số người nên tránh tiêm vắc-xin bại liệt hoặc tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi tiêm:
Những người bị dị ứng nghiêm trọng với bất kỳ thành phần nào của vắc-xin bại liệt.
Những người đã từng bị phản ứng dị ứng nghiêm trọng với liều Vắc-xin bại liệt bất hoạt (IPV) trước đó.
Rủi ro và tác dụng phụ của vắc-xin bại liệt
Vắc-xin bại liệt nói chung là an toàn , mặc dù nó có thể có tác dụng phụ nhỏ và tạm thời như sưng và đỏ tại vị trí tiêm. Trong những trường hợp rất hiếm , OPV có thể dẫn đến bệnh bại liệt liên quan đến vắc-xin (VAPP), một dạng bại liệt do vi-rút yếu trong vắc-xin đột biến.
Làm thế nào để chăm sóc trẻ sau khi tiêm vắc-xin IPV?
Sau khi con bạn được tiêm vắc-xin IPV, việc chăm sóc đúng cách có thể giúp đảm bảo sự thoải mái và khỏe mạnh của con bạn. Sau đây là một số bước cần thực hiện:
Kiểm tra các tác dụng phụ thường gặp, chúng chỉ là tạm thời và sẽ tự khỏi.
Để giảm đau, bạn có thể chườm một miếng vải mát, sạch vào vị trí tiêm. Thuốc như acetaminophen hoặc ibuprofen cũng có thể được sử dụng, nhưng hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để biết liều lượng phù hợp.
Cho trẻ nghỉ ngơi sau khi tiêm vắc-xin, đặc biệt nếu trẻ có vẻ mệt mỏi hoặc cáu kỉnh.
Câu hỏi thường gặp
1. Tôi nên làm gì nếu con tôi quên tiêm vắc-xin bại liệt theo lịch trình?
Nếu quên một liều vắc-xin bại liệt theo lịch trình, điều quan trọng là phải tiêm lại càng sớm càng tốt. Liên hệ với bác sĩ để lên lịch lại liều đã quên và đảm bảo con bạn hoàn thành loạt vắc-xin.
2. Vắc-xin bại liệt có thể tiêm cùng lúc với các loại vắc-xin khác không?
Có, vắc-xin bại liệt cho trẻ sơ sinh có thể được tiêm cùng với các loại vắc-xin khác. Vắc-xin này thường được tiêm như một phần của lịch tiêm vắc-xin kết hợp bao gồm các loại vắc-xin thường quy khác cho trẻ em, chẳng hạn như vắc -xin bạch hầu, uốn ván và ho gà (DTaP) hoặc Haemophilus influenzae týp b (Hib) .
3. Những dấu hiệu nào cho thấy phản ứng nghiêm trọng với vắc-xin bại liệt?
Phản ứng nghiêm trọng với vắc-xin bại liệt rất hiếm nhưng có thể bao gồm sốt cao, phản ứng dị ứng nghiêm trọng hoặc sưng tấy tại vị trí tiêm. Nếu bất kỳ triệu chứng nào trong số này xảy ra hoặc nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào khác, điều quan trọng là phải tìm kiếm sự chăm sóc y tế kịp thời.
Tiêm chủng bại liệt rất quan trọng để chống lại bệnh bại liệt và giữ cho chúng ta an toàn. Tầm quan trọng của việc tiêm chủng kịp thời và đầy đủ không thể được cường điệu hóa, đặc biệt là khi có tin tức gần đây về các trường hợp bại liệt do vắc-xin gây ra. Hãy cập nhật thông tin về tiêm chủng để đảm bảo tương lai khỏe mạnh hơn và đóng góp vào cuộc chiến chống bại liệt đang diễn ra.
Ngọc Thạnh