- Chào cháu, Liza! Ừ, cứ cho bà hai tách latte như mọi bận. Làm ơn mang cho già này một cái bánh cuộn nhỏ nữa nhé.
Bà Tamara bỏ cây gậy ra, móc nó vào lưng ghế, rồi vừa cố nén cơn đau theo thói quen vừa nặng nề thả người xuống ghế bên chiếc bàn cạnh cửa sổ.
- Tất cả chúng cháu ở đây đều vừa lo vừa đoán già đoán non rằng, biết đâu bỗng dưng có chuyện làm gián đoạn thói quen thường ngày của bà thì sao? Không lẽ lại có việc bà quên mất hôm nay là ngày gì. Cháu còn chạy ra ngoài đường, hy vọng lại nhìn thấy bà, - tôi tạm ngừng việc chỉ dẫn cho cô phục vụ mới đến làm để nói chuyện với bà cụ.
- Cháu yêu! Điều các cháu nghĩ tới chắc chắn sẽ xảy đến với bà, nhưng khi nào và trong hoàn cảnh nào thì có Chúa mới biết. Liza, cháu đừng lo, lục bản mộc mở nắp rồi - sáng nay bà đi lấy lương hưu nhưng máy ATM đã nuốt mất thẻ. Chuyện rắc rối này khiến bà phải đến ngân hàng xin cấp thẻ mới và lúc bà đến thì ở đó đã có một hàng người dài dằng dặc. Rõ ràng, tất cả bà già trong quận ta đã quyết định là thứ Bảy hôm nay sẽ thực hiện các giao dịch tiền tệ ở quy mô lớn chưa từng thấy! - bà nói bông lơn nhưng có thể thấy bà đang rất mệt.
Đôi tay luôn đeo găng ren màu đen của bà run rẩy chứng tỏ điều đó, hai bên khóe miệng trễ xuống, khuôn mặt gầy gò xanh xao trông hốc hác hẳn. Đúng vậy, tuế nguyệt chẳng chừa một ai, thật là…
Tôi làm quản lý cho một quán cà phê nhỏ ở trung tâm thành phố Lviv hiếu khách. Thành phố thân thương với tôi này luôn lưu giữ biết bao điều mà người ta nói và không nói cho nhau, nhưng tôi sẽ kể mọi chuyện có đầu có đũa.
Tôi bắt đầu đi làm ở tuổi mười lăm, lúc đó tôi rất muốn đi làm thêm trong kỳ nghỉ hè để kiếm tiền mua cho mẹ một chiếc điện thoại mới. Tôi đến quán cà phê này và xin việc. Lúc đầu, tôi được giao nhiệm vụ cọ sàn và rửa bát đĩa trong bếp, sau này, sau khi được đào tạo bài bản, tôi được chuyển sang làm nhân viên phục vụ bàn.
Sau khi tốt nghiệp phổ thông, tôi vào đại học học khoa tâm lý học. Tôi học hàm thụ nên việc đó không ảnh hưởng gì đến việc kiếm sống của tôi ở quán này. Tại đây, người dân và du khách đến thành phố được phục vụ thứ đồ uống pha từ những hạt cà phê thơm nhức mũi. Cà phê làm hồi sinh những tâm hồn ể oải và đánh thức những kỷ niệm đang lẩn khuất tận sâu trong ký ức, tức là ở chỗ mà những giấc mơ của chúng ta lưu lại mãi mãi một cách bí ẩn và vô hình...
Dường như đối với tôi việc quan sát mọi người là một trò tiêu khiển thú vị!
Tôi luôn tìm cách đọc vị tâm trạng và mong muốn của những người khách đến với quán cà phê dựa trên nét mặt của họ để đề phòng việc giữa các nhân viên trong quán phát sinh hiểu lầm, tranh cãi và nhầm lẫn.
Khách hàng của quán cà phê chúng tôi rất đa dạng - đó là những cô cậu thanh thiếu niên phấn khích và ồn ào, những cặp đôi yêu nhau nhưng kiệm lời và chỉ nhìn vào mắt nhau, những cô gái trẻ đi cùng những quý ông đứng tuổi, và cả các bà mẹ trẻ đi cùng với những đứa con hiếu động và hiếu kỳ của mình.
Ngay khi mới bắt đầu đi làm, tôi đã gặp một đôi vợ chồng gây cho tôi ấn tượng rất đặc biệt mà tôi muốn kể cho các bạn nghe về họ.
Đó là một người đàn ông cao lớn, bệ vệ, tóc hoa râm, và một người phụ nữ mặc dù tuổi đã cao vẫn trang điểm đậm đà để níu kéo những nét xuân sắc. Tuần nào họ cũng đến quán vào thứ Bảy, bất kể thời tiết như thế nào. Dù trời đang có tuyết rơi hay đổ mưa hoặc nóng gay gắt, bà Tamara Evgenievna và ông Bogdan Lvovich vẫn trịnh trọng khoác tay nhau đi trên những con phố cổ chật chội và đến quán chúng tôi để uống cà phê - tuần nào hai ông bà cũng đi dạo như vậy, có lẽ, chẳng có gì hay nói đúng hơn là gần như không gì có thể làm gián đoạn thói quen đó của họ.
- Tạo vật ngang ngạnh của Chúa và cũng là bạn đời của anh, em lạnh cóng rồi phải không? Anh đã bảo em là cầm theo cái ô, còn em thì cứ bướng bỉnh - từ tối hôm qua anh đã thấy đau nhức chân, còn em thì cứ khăng khăng - trời sẽ không mưa, không mưa đâu. Chà, cuối cùng thì ai đúng? - ông Bogdan vừa làm bộ giận dữ chất vấn vừa dịu dàng mỉm cười nhìn bà Tamara điệu đà đặt ngón tay út trên thành chiếc tách, nâng lên rồi khoan khoái nhấp một ngụm cà phê thơm ngát.
- Thì đã sao? Chả có chuyện gì là kinh khủng với em. Em có phải là đường đâu mà sợ tan chảy, - bà làm bộ nóng nảy trả lời.
- Tamara, thôi nào, chẳng lẽ em quên là vừa mới mùa thu năm ngoái em dầm chân trong nước lạnh để trêu tức anh à? Các cô biết không, bà ấy cứ dẫm vào những vũng nước, tự dưng bà ấy như trở về với tuổi thơ của mình. Em sẽ nói, em không hề nhớ rằng sau đó em đã mất cả tháng trời để chữa bệnh viêm phế quản đó chứ? - ông chồng bức xúc, - em không thể bất cẩn như vậy được. Ở tuổi chúng ta, em cần phải bảo trọng hơn.
- Thôi đi, Bogdan, tại sao anh lại càu nhà càu nhàu như ông già vậy? Mọi chuyện sẽ ổn với em mà, anh đừng đóng kịch nữa. Có lẽ, tốt hơn hết, anh gọi cho em thêm một chiếc bánh cuộn vị quế nữa - bánh này ở đây ngon lắm, - bà Tamara nói.
Bà trang nhã gật đầu tỏ vẻ đồng ý giống như nữ hoàng Anh quốc, còn ông vừa nhìn người phụ nữ thân thương không rời mắt vừa chậm rãi dùng thìa khuấy đường trong chiếc tách xinh xắn óng ánh xà cừ.
Ông Bogdan mỉm cười hài lòng, gọi cho vợ thêm một chiếc bánh cuộn và, với sự vui sướng lộ rõ trên mặt, ông nhìn bà thích thú cắn một miếng bánh thơm tho vẫn còn nóng hổi rồi nhắm nghiền đôi mắt xanh gần như trong vắt, vừa nhẩn nha nhai một cách khoan khoái vừa khe khẽ ngân nga một câu hát.
- Anh thích nhìn em ăn rất ngon miệng! - ông Bogdan nói - còn thích hơn nhiều so với việc chính mình ăn, nhưng điều tuyệt vời nhất là làm sao em có thể ních vào bụng mình bao nhiêu thứ như vậy? Thế mà em lại không lên cân mới kỳ chứ! Bà xã yêu quý đúng với mọi ngữ nghĩa của anh! Anh thực sự ghen tị với cái tính hảo ăn tuyệt vời của em, vì sau ca phẫu thuật vừa rồi, anh gần lúc nào cũng ép mình phải cố ăn.
Thật không may, khoảng một năm trước, ông Bogdan đã qua đời, nhưng bà Tamara, vẫn đều như vắt tranh, không bao giờ sao nhãng việc ghé thăm quán cà phê của chúng tôi. Bà luôn gọi hai tách latte nhưng chỉ uống một. Tách cà phê thứ hai vẫn còn nguyên.
Bà ngồi bên cửa sổ, ở chỗ quen thuộc, lặng lẽ dùng thìa khuấy đường một cách tỉ mẩn. Sau khi uống xong tách cà phê của mình, bà nhìn ra ngoài cửa sổ hồi lâu tựa hồ như đang đợi một người. Đôi khi bà khóc, bà lau mặt bằng chiếc khăn tay bằng vải lanh màu trắng rồi khẽ khàng chấm chấm những giọt nước mắt.
Tôi hiểu, vào những lúc như vậy, tốt hơn hết là đừng hỏi han gì để làm phiền bà - mà cứ để cho bà ngồi một mình đắm chìm trong những ký ức, chúng vốn dĩ chỉ thuộc về bà. Những giấc mơ đã qua không thể đem bán đấu giá và cũng không thể mua được bằng bất kỳ giá nào trên thế gian này. Những hình ảnh thay đổi màu sắc như trong kính vạn hoa, nhưng ký ức luôn nâng niu lưu giữ trong các tế bào của nó những đoạn hồi ức đau lòng.
Một ngày nọ, bà đã mở lòng và kể cho tôi nghe câu chuyện tình yêu của bà.
Bà Tamara kể, hồi xửa hồi xưa, cô gái Tamara nhút nhát mười tám tuổi đã gặp chàng trai Bogdan ở một nơi rất bình dị là trong thư viện. Chàng trai đến mượn sách đúng lúc cô gái Tamara đang sắp xếp sách lên các trên kệ cao nhất thì bị ngã từ trên thang gấp xuống.
- Chị không bị thương ở đâu chứ? - Bogdan hỏi tôi - bà Tamara kể lại, - và tôi không thể thốt nên lời vì vừa bị đau vừa bị bất ngờ. Vạt váy của tôi bị tốc lên để lộ cả đôi chân, tôi nóng bừng cả người vì xấu hổ! Đôi bàn tay khỏe mạnh của Bogdan đặt tôi đứng xuống đất và tôi nhìn thấy mắt của anh ở rất gần. Nếu nói rằng tôi như bị rơi vào vòng xoáy hớp hồn của đôi mắt ấy thì thà đừng nói gì! Tôi không đơn thuần là bị mắc cạn mà còn chìm đắm trong đôi mắt ấy! Giọng nói dịu dàng mượt như nhung của anh làm cổ họng tôi nhồn nhột và khiến tôi mất hết lý trí!
Tôi không ngắt lời, chỉ im lặng lắng nghe những tâm sự, cố không bỏ sót một lời nào của bà Tamara.
- Ba tháng sau khi gặp nhau, chúng tôi kết hôn, - bà tiếp tục kể. - Tôi ngay lập tức nhận ra, đây là người đàn ông của cuộc đời mình. Cô sẽ hỏi, tại sao lại chính là ông ấy phải không? Đúng là không thể trả lời ngay được - tôi cảm nhận được điều đó trong từng tế bào của tâm hồn mình. Và, Liza, cô biết không, tôi chưa bao giờ hối hận về điều đó! Tất nhiên, giữa chúng tôi cũng xảy ra đủ thứ chuyện như bao người khác, nhưng khi màn sương hiểu lầm tan đi, tôi hiểu rõ rằng mình đã có một lựa chọn vô cùng đúng đắn. Khi tôi ốm, Bogdan đã tự tay đi tất len vào chân cho tôi, mang trà có vị mâm xôi và nho đen đến tận giường cho tôi. Tôi rất nhớ ông ấy, Lisa, cô biết không? Khi nhắm mắt lại, tôi vẫn như nghe thấy tiếng bước chân lệt bệt và tiếng gậy khua lạch cạch của ông ấy. Một nửa của tôi, một nửa tốt đẹp nhất của tôi, đã không còn nữa... Nhưng tôi vẫn có hy vọng ở luân hồi, nhưng bây giờ... thì cần phải nhẫn nại một chút và chấp nhận sống thiếu vắng ông ấy...
Chị chủ quán cà phê đã nhiều lần đề nghị bà Tamara đừng trả tiền đồ uống, nhưng bà cụ lần nào cũng từ chối và nói:
- Ai cũng phải trả tiền cho mọi thứ trong cuộc đời mình.
Còn bây giờ, sau khi trả tiền hai tách cà phê, bà Tamara chống gậy, chậm rãi rời khỏi quán. Bà còng lưng, từ tốn dò dẫm từng bước trên đường. Tôi nhìn theo và bật khóc... Tôi cũng muốn có niềm tin như bà cụ tuyệt vời này. Về phần mình, tôi quyết định kết thân hơn với bà Tamara và tìm hiểu xem, điều gì đã giúp bà vẫn sống lạc quan và cho phép bà tràn đầy hy vọng nhìn về tương lai.
Trên bàn vẫn còn lại hai chiếc tách, một chiếc đã được uống cạn và chiếc kia còn nguyên cà phê thơm ngon.
Khi thế giới này vẫn có những con người như thế, thì người ta còn muốn sống. Và muốn yêu nhau. Yêu nhau bất chấp mọi thứ…
Người dịch: Dương Nguyên Khải.