Giáo sư Alta Schutte là Giáo sư SHARP và Trưởng nhóm nghiên cứu về Tim mạch, Mạch máu và Chuyển hóa tại Khoa Y Đại học New South Wales (Australia); Giáo sư Nghiên cứu tại Viện Sức khỏe Toàn cầu George (Australia). Bên lề Tuần lễ Khoa học-Công nghệ VinFuture, Giáo sư Alta Schutte đã có những chia sẻ về nghiên cứu của bà trong việc hỗ trợ giảm biến cố tim mạch.
Phóng viên: Bà đã nghiên cứu rất lâu về vấn đề tim mạch và huyết áp, bà đánh giá như thế nào về bệnh này đối với giới trẻ hiện nay?
Giáo sư Alta Schutte: Người trẻ ngày càng phải đối diện với những rủi ro liên quan đến bệnh lý tim mạch cũng như cao huyết áp, một phần do chế độ dinh dưỡng. Ngay khi còn trẻ mà đã phải đối mặt với nguy cơ huyết áp cao, sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như chất lượng cuộc sống sau này.
Đặc biệt, nguy cơ bị đột quỵ, mắc các bệnh về tim mạch sẽ cao hơn. Những nguy cơ dẫn tới các bệnh lý này có liên quan đến chế độ dinh dưỡng như ăn nhiều muối, ăn ít rau, hoa quả, thói quen hút thuốc lá, ngoài ra còn có tình trạng ô nhiễm không khí.
Phóng viên: Theo như thống kê, ở các nước thu nhập thấp và trung bình, có khoảng hơn 3/4 số ca tử vong do các bệnh tim mạch. Bà nghĩ sao về con số này và có đưa ra khuyến cáo gì cho các quốc gia này?
Giáo sư Alta Schutte: Con số cao như vậy là bởi nó liên quan đến bệnh tim mạch mà nguyên nhân gốc vẫn là cao huyết áp. Để phòng ngừa cao huyết áp ngay từ lúc còn trẻ, chúng ta hãy cố gắng theo dõi huyết áp của mình thường xuyên.
Bởi vì nếu như từ độ tuổi 20-30 mà chúng ta không kịp thời theo dõi huyết áp thường xuyên, thì đến tuổi 40-50, huyết áp của chúng ta có thể gặp vấn đề. Đó là lý do tại sao con số cao như vậy. Cho nên chúng ta cần phải hành động từ sớm.
Từ tuổi 20-30, nếu chúng ta biết mình có vấn đề về huyết áp thì mình có thể sử dụng thuốc để điều trị ngay từ đầu. Tuy nhiên, có một trở ngại trong bệnh lý này, đó là nhiều khi cao huyết áp không có biểu hiện rõ ràng, người bệnh vẫn cho rằng mình khỏe mạnh, vẫn làm việc, sinh hoạt bình thường, và như vậy không thể nào tiên liệu trước những nguy cơ của bệnh để phòng ngừa, xử lý sớm được.
Phóng viên: Bà có nhắc đến nguy cơ về bệnh tim mạch và huyết áp cao, có liên quan đến ô nhiễm môi trường. Vậy thì bà có thể nói chi tiết hơn việc mối liên hệ giữa ô nhiễm môi trường với những căn bệnh đó?
Giáo sư Alta Schutte: Huyết áp cao là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn tới tử vong. Mối liên quan giữa ô nhiễm không khí và tình trạng huyết áp cao chính là việc chúng ta luôn luôn phải thở, và khi chúng ta thở vào, chúng ta hấp thụ những chất gây ô nhiễm.
Khi những chất gây ô nhiễm đó thẩm thấu vào cơ thể, sẽ tác động vào thành tế bào máu, dẫn tới việc các tế bào của chúng ta bị yếu đi, từ đó dễ bị tổn thương hơn và dẫn tới gia tăng nguy cơ bị cao huyết áp.
Phóng viên: Với tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng đặc biệt là nồng độ bụi mịn PM2.5 ngày càng gia tăng, chúng ta có cách nào để phòng, chống khi mà chúng ta vẫn cứ phải thở để sống?
Giáo sư Alta Schutte: Khi chúng ta bị cao huyết áp, về mặt chuyên môn khoa học, chúng ta có thuốc để điều trị. Nhưng với ô nhiễm không khí, thì từng cá nhân rất khó có thể cải thiện. Ở đây, tôi nhấn mạnh vai trò của chính phủ. Chính phủ cần đưa ra những chính sách, chẳng hạn như khuyến khích người dân sử dụng xe điện, hoặc là kêu gọi các doanh nghiệp, đơn vị liên quan cố gắng giảm phát thải.
Phóng viên: Bà đánh giá về rủi ro bị bệnh tim ở giới trẻ Việt Nam như thế nào?
Giáo sư Alta Schutte: Tôi đã từng đến Việt Nam, tôi nhận thấy những thách thức về bệnh lý tim mạch với giới trẻ không chỉ là ở đây mà là trên toàn thế giới. Một phần nguyên nhân đến từ việc các bạn trẻ ngày nay dành nhiều thời gian sử dụng điện thoại, ngồi trước màn hình nhiều hơn, ít quan tâm hoặc có chế độ dinh dưỡng thiếu cân bằng.
Để giảm thiểu các nguy cơ dẫn đến bệnh lý tim mạch, các bạn cần phải vận động thể lực nhiều hơn, chơi thể thao nhiều hơn, có chế độ ăn dinh dưỡng tốt hơn. Tôi cũng xin phép nói tới trách nhiệm của các bậc phụ huynh, hãy giám sát con cái hoặc hỗ trợ con, để con ít tiếp xúc với màn hình vi tính và điện thoại.
Ngoài ra, một nguy cơ nữa tôi xin được bổ sung, đó là việc hút thuốc lá, không chỉ là thuốc lá truyền thống, mà còn có thuốc lá điện tử. Đấy là một nguy cơ rất lớn và chúng ta cần kiểm soát, nhất là đối với thuốc lá điện tử.
Triển vọng điều trị tim mạch bằng thuốc dạng tiêm
Phóng viên: Hiện tại người mắc bệnh lý tim mạch luôn phải gắn liền với thuốc. Với khoa học đã phát triển, trong tương lai có cách nào để người bệnh tim không phải dùng thuốc nữa không mà vẫn ổn định sức khỏe?
Giáo sư Alta Schutte: Tất nhiên là vẫn phải có thuốc, nhưng trong tương lai việc phụ thuộc vào thuốc sẽ được cải thiện với nhiều nghiên cứu rất khả quan. Như việc chúng ta sẽ có thuốc dạng tiêm, và chỉ tiêm một lần trong 6 tháng. Như vậy là độ phụ thuộc vào thuốc sẽ đỡ hơn nhiều. Đây vẫn là công trình đang được nghiên cứu, nhưng đầy triển vọng.
Phóng viên: Tôi quan tâm tới vấn đề hợp tác với Việt Nam trong thời gian tới. Bà có thể chia sẻ thêm thông tin này?
Giáo sư Alta Schutte: Thực ra thì tôi cũng rất mong chờ và vui vẻ nếu như có cơ hội được làm việc với Việt Nam. Hôm qua, chúng tôi cũng đã đến làm việc với Trường đại học Y tế công cộng để trao đổi về những cơ hội hợp tác. Bản thân tôi đến từ Nam Phi, cho nên tôi rất hiểu những thách thức mà các quốc gia thu nhập thấp hoặc trung bình có thể phải đối mặt, và chúng tôi luôn luôn mong được làm những điều có thể giúp đỡ được cho hàng triệu người.
Phóng viên: Nghiên cứu của bà có giá trị như thế nào trong việc hỗ trợ Việt Nam trong thời gian tới?
Giáo sư Alta Schutte: Bản thân tôi bây giờ đang làm việc ở Sydney, ở viện George về y tế toàn cầu, và một trong những nghiên cứu hiện giờ của chúng tôi là tạo ra sản phẩm, được gọi là muối thay thế để thay thế cho muối thông thường. Nó có chứa 25% là Kali, 25% là giữa Kali và Natri và Clo. Chúng tôi nghĩ rằng đây là một sản phẩm có tiềm năng.
Ngoài ra vẫn còn một cái giải pháp khác nữa liên quan tới mảng điều trị. Như tôi đã chia sẻ trước đó, thay vì người bệnh sẽ phải uống một lúc vài ba loại thuốc khác nhau, bây giờ, chúng tôi cố gắng đưa vào trong một viên duy nhất, và đó là điều mà chúng tôi đang hy vọng sẽ có cơ hội được làm việc với Việt Nam, để một ngày nào đó chúng ta sẽ sản xuất được loại thuốc đó. Một mặt, nó có thể tạo thêm công ăn việc làm và giảm chi phí, giúp người bệnh dễ dàng tiếp cận với mức giá thấp.
Phóng viên: Vai trò của hợp tác quốc tế, thông qua những giải thưởng như VinFuture trong việc xây dựng mạng lưới kết nối các nhà khoa học trên thế giới để cùng chia sẻ và cùng đưa ra những giải pháp, ứng dụng khoa học công nghệ vào việc giải quyết những vấn đề nóng, như là về sức khỏe, lĩnh vực tim mạch, cũng như là các vấn đề khác. Vậy thì vai trò của VinFuture trong lĩnh vực này là gì?
Giáo sư Alta Schutte: Bản thân tôi đã được tham gia vào Hội đồng Sơ Khảo của giải VinFuture từ năm 2021, và tôi thấy rằng đấy là một cơ hội rất tuyệt vời, bởi vì các nhà khoa học quốc tế có thể đến Việt Nam và gặp gỡ trao đổi với các đơn vị, tổ chức, cá nhân khác nhau, kể cả những đơn vị như là VinUni, các cơ sở đào tạo nghiên cứu khác, cũng như các nhà khoa học Việt Nam.
Đây là cơ hội rất tuyệt vời để mọi người có thể hợp tác và trao đổi. Bản thân chúng tôi thấy mọi người rất cởi mở khi có một chung một diễn đàn có thể cùng nhau chia sẻ.
Phóng viên: Giáo sư đánh giá như thế nào về uy tín cũng như là ý nghĩa của giải thưởng VinFuture, bởi vì chúng ta đều biết là những chủ nhân giải thưởng đã được vinh danh ở VinFuture
thì sau đó cũng được vinh danh ở giải Nobel của thế giới?
Giáo sư Alta Schutte: Tôi đã tham gia VinFuture từ mùa đầu tiên và tôi cho rằng: kết quả lựa chọn của Hội đồng sơ khảo, hay Hội đồng giải thưởng, ngay từ đầu đã đưa ra mức yêu cầu về chất lượng rất cao. Cho nên, những người giành giải thưởng là những người thực sự rất là tuyệt vời. Khi họ nhận thêm giải Nobel, đó chính là một dấu mốc quan trọng nữa trong sự nghiệp.
Như vậy, có thể nói rằng, giải VinFuture đã đi đúng hướng và cần phải tiếp tục. Tôi hy vọng rằng các nhà khoa học không chỉ được giải Nobel mà còn có thể đạt được những giải thưởng khác nữa.
Phóng viên: Bà là thành viên của Hội đồng sơ khảo giải thưởng, bà đánh giá ra sao về chất lượng của các đề cử trong lĩnh vực y sinh, đặc biệt là nhà khoa học nữ trong lĩnh vực này?
Giáo sư Alta Schutte: Cho đến thời điểm này, chúng tôi cũng có một sự cân đối giữa những người được giải là nam và nữ, họ đều là những người rất tuyệt vời. Bản thân chúng tôi chỉ đưa lên một danh sách ngắn thôi, quyết định cuối cùng là Hội đồng Giải thưởng, nên tôi cũng không biết cụ thể là ai.
Chúng tôi chỉ biết những người chúng tôi đề cử lên là ai thôi. Bản thân chúng tôi cũng luôn luôn khuyến khích nữ giới. Và dù là nam hay nữ thì những người trúng giải đều là những người thực sự xuất sắc.
Xin cảm ơn Giáo sư Alta Schutte về cuộc trò chuyện này!