Không phải ngẫu nhiên mà y học đặt tên cho loại virus này là Virus hợp bào hô hấp (Respiratory Syncytial Virus). Cái tên này phản ánh chính xác chiêu thức tấn công độc đáo của nó.
Khi xâm nhập vào niêm mạc đường hô hấp, thay vì phá hủy từng tế bào riêng lẻ, RSV khiến các tế bào bị bệnh dính chặt vào nhau, tạo thành những khối tế bào khổng lồ gọi là "hợp bào". Khi các khối này chết đi, chúng bong tróc và hòa quyện với dịch viêm, tạo thành những nút nhầy đặc quánh.
 |
| Nút nhầy do RSV tạo ra đặc quánh hơn dịch mũi thông thường, trở thành vật cản nguy hiểm trong đường thở của trẻ. |
Vì sao trẻ dưới 1 tuổi lại gặp nguy hiểm?
Nếu ở người lớn, đường thở rộng rãi giúp chúng ta dễ dàng ho khạc đờm ra ngoài, thì với trẻ nhỏ, câu chuyện hoàn toàn khác.
Hãy tưởng tượng tiểu phế quản của trẻ dưới 1 tuổi chỉ nhỏ như một đầu tăm (vài milimet). Khi lớp niêm mạc sưng nề cộng với sự xuất hiện của các nút nhầy kể trên, đường thở của bé sẽ bị bít tắc gần như hoàn toàn. Đây chính là lý do một đứa trẻ đang chơi đùa có thể chuyển sang tình trạng khó thở nhanh chóng.
Điều đáng sợ nhất của RSV nằm ở cơ chế "van một chiều". Khi bé hít vào, lồng ngực gắng sức giãn nở giúp không khí lách qua được khe hẹp của nút nhầy. Tuy nhiên, khi bé thở ra, đường thở tự nhiên co nhỏ lại, khiến không khí bị "nhốt" bên trong.
Hậu quả là phổi của bé bị căng phồng quá mức (ứ khí) nhưng thực chất lại không có sự trao đổi oxy mới. Dần dần, cơ thể rơi vào trạng thái thiếu oxy và suy hô hấp dù lồng ngực vẫn phập phồng liên tục.
 |
|
Hiện tượng "bẫy khí": Không khí đi vào được nhưng không thoát ra được,
khiến phổi trẻ căng phồng nhưng vẫn thiếu oxy. (Ảnh minh họa )
|
RSV không chỉ là "cơn ác mộng" cấp tính. Dữ liệu từ Nghiên cứu Vanderbilt và các báo cáo y khoa cập nhật năm 2025 đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về tác động lâu dài của virus này.
Theo đó, có một mối liên hệ mật thiết giữa việc nhiễm RSV nghiêm trọng trong năm đầu đời và nguy cơ mắc hen suyễn sau này. Những trẻ từng phải nhập viện vì RSV có tỷ lệ bị khò khè tái đi tái lại và phát triển thành hen suyễn cao gấp nhiều lần so với trẻ khỏe mạnh.
Những chiến binh tí hon cần được bảo vệ đặc biệt
Mặc dù RSV có thể lây nhiễm cho bất kỳ ai, nhưng cha mẹ cần thiết lập "vòng tròn bảo vệ" nghiêm ngặt hơn nếu con thuộc các nhóm sau:
- Trẻ sinh non: Do phổi chưa trưởng thành và thiếu chất hoạt diện (surfactant) giúp phổi đàn hồi.
- Trẻ dưới 6 tháng tuổi: Khi hệ miễn dịch tự thân chưa hoàn thiện và kháng thể từ mẹ bắt đầu giảm dần.
- Trẻ có bệnh nền: Đặc biệt là tim bẩm sinh, loạn sản phế quản phổi hoặc suy giảm miễn dịch.
 |
| Chăm sóc và theo dõi sát sao các dấu hiệu khó thở là cách tốt nhất để cha mẹ bảo vệ con trước RSV. |
BOX THÔNG TIN: Dấu hiệu cần đi cấp cứu ngay
Đừng đợi đến khi trẻ tím tái mới hành động. Nếu phát hiện một trong các dấu hiệu trẻ đang "đói khí" dưới đây, cha mẹ cần đưa bé đến cơ sở y tế gần nhất ngay lập tức:
-
Rút lõm lồng ngực: Quan sát phần ngực dưới xương sườn của bé. Nếu vị trí này bị lõm sâu vào mỗi khi bé hít thở (dễ thấy nhất khi bé nằm yên, không khóc), đây là dấu hiệu phổi đang gắng sức nghiêm trọng.
-
Cánh mũi phập phồng: Hai bên cánh mũi bé nở ra - cụp vào liên tục theo từng nhịp thở.
-
Thở rên: Bé phát ra tiếng rên nhẹ hoặc tiếng rít ở thì thở ra, nghe như tiếng "e... e...".
-
Thay đổi màu da: Môi, lưỡi hoặc các đầu ngón tay, ngón chân chuyển sang màu xanh tím hoặc nhợt nhạt.
-
Thay đổi tri giác: Bé li bì khó đánh thức, hoặc kích thích quấy khóc liên tục không thể dỗ dành.
-
Ngưng thở: Có cơn ngưng thở kéo dài trên 15-20 giây (đặc biệt nguy hiểm ở trẻ sơ sinh).