Sáng 12/8/2025, tại Hà Nội, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) đã tổ chức Hội thảo “Phát huy vai trò của báo chí Liên Hiệp Hội Việt Nam trong công cuộc chấn hưng văn hóa”. Chấn hưng Văn hóa là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân. Báo chí Liên hiệp Hội Việt Nam với sứ mệnh cao cả, cần tiếp tục khẳng định vai trò là cầu nối giữa di sản và công chúng, là lực lượng xung kích trong bảo vệ, phát huy giá trị văn hóa dân tộc...
 |
| Bà Hoàng Diệu Thương – Ban PBKT VUSTA giới thiệu đại biểu, tuyên bố lý do tổ chức Hội thảo. |
Văn hóa luôn giữ vai trò trung tâm, chi phối sâu sắc đến toàn bộ tiến trình phát triển bền vững của một quốc gia, bởi văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, là động lực nội sinh và mục tiêu của sự phát triển. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định: “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”, thể hiện tầm nhìn chiến lược sâu xa về vai trò định hướng, dẫn dắt của văn hóa đối với sự nghiệp cách mạng và phát triển quốc gia.
Trong bối cảnh đất nước thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện và hội nhập quốc tế sâu rộng, việc chấn hưng văn hóa dân tộc đã trở thành một nhiệm vụ chiến lược của Đảng và Nhà nước. Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã xác định “Phát triển mạnh mẽ công nghiệp văn hóa; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh” là một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ này, báo chí với vai trò là công cụ tuyên truyền quan trọng và là kênh thông tin chủ đạo của xã hội, có vị thế đặc biệt quan trọng.
 |
| PGS. TS Phạm Ngọc Linh - Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA), phát biểu khai mạc Hội thảo. (Ảnh: Đại Lộc) |
"Chấn hưng văn hóa" là việc phục hồi, phát triển và nâng cao các giá trị văn hóa tốt đẹp của một quốc gia hoặc một cộng đồng, nhằm tạo ra một môi trường văn hóa lành mạnh, tiến bộ và đậm đà bản sắc. Việc chấn hưng văn hóa đặc biệt cần thiết khi có những dấu hiệu suy thoái, mai một hoặc bị mai một các giá trị văn hóa truyền thống, hoặc khi cần thiết phải xây dựng một nền văn hóa mới, phù hợp với xu thế phát triển của thời đại mà vẫn giữ được bản sắc dân tộc.
Phát huy vai trò của báo chí trong công cuộc chấn hưng văn hóa
Phát biểu tại hội thảo, TS. Đặng Vũ Cảnh Linh - Viện Đào tạo, Bồi dưỡng cán bộ và Nghiên cứu khoa học – Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, trình bày chia sẻ và nhắc lại: Cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã từng nói “Văn hóa là bản sắc của dân tộc, văn hóa còn thì dân tộc còn, văn hóa mất thì dân tộc mất”. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, đặc biệt là yêu cầu, nhiệm vụ phát triển mới của đất nước trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, việc chấn hưng văn hóa dân tộc không chỉ là vai trò, trách nhiệm của toàn hệ thống chính trị, các cơ quan quản lý nhà nước mà còn đòi hỏi sự tham gia tích cực của toàn xã hội, trong đó có báo chí với vai trò là phương tiện truyền thông đại chúng có sức ảnh hưởng lớn nhất đến dư luận xã hội, đóng một vai trò đặc biệt quan trọng và đa chiều trong công cuộc này.
TS. Đặng Vũ Cảnh Linh, cũng cho rằng: Sự đóng góp của báo chí không chỉ dừng lại ở việc đưa tin tức về các hoạt động văn hóa mà còn thể hiện qua các hàng loạt các hoạt động lý luận, thực tiễn, sự tham gia trực tiếp trong quá trình sản xuất các sản phẩm văn hóa và kiến tạo hệ sinh thái tác động toàn diện đến quá trình chấn hưng và phát triển văn hóa dân tộc trong thời kỳ mới.
 |
| TS. Đặng Vũ Cảnh Linh - Viện Đào tạo, Bồi dưỡng cán bộ và Nghiên cứu khoa học – Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, phát biểu chia sẻ. (Ảnh: Đại Lộc) |
Giáo dục văn hóa và nâng cao nhận thức xã hội
Trong thời đại “bùng nổ thông tin”, Cách mạng công nghiệp 4.0 thì Báo chí ngày càng đóng vai trò như một “nhà giáo” khổng lồ của xã hội, có khả năng tiếp cận và tác động đến nhận thức hàng triệu người trong thời gian ngắn, đôi khi chỉ là vài thao tác nhấp chuột trên máy tính hoặc điện thoại. Thông qua các tin, bài, từ phóng sự điều tra đến các bài viết chuyên sâu, chuyên gia và các chương trình chuyên đề, báo chí giúp công chúng hiểu rõ hơn về ý nghĩa, giá trị sâu sắc của các di sản văn hóa dân tộc, cũng như định hướng thực hành văn hóa cho công chúng.
Thúc đẩy công nghiệp văn hóa và thương mại hóa văn hóa
Trong khía cạnh kinh tế, báo chí thúc đẩy sự phát triển của ngành công nghiệp văn hóa trên cơ sở vừa chấn hưng văn hóa vừa tạo ra các giá trị thương mại văn hóa. Báo chí không chỉ là phương tiện truyền thông mà còn là động lực quan trọng tạo ra thị trường tiêu thụ cho các sản phẩm văn hóa. Thông qua việc giới thiệu, bình luận và quảng bá các sản phẩm văn hóa nghệ thuật, báo chí ngày càng định hình nhu cầu và thị hiếu tiêu dùng trong công chúng, kết nối cung cầu trong lĩnh vực văn hóa.
Giám sát, phản biện và định hướng phát triển văn hóa
Là cầu nối của quản lý văn hóa với các nhóm xã hội, báo chí có chức năng tuyên truyền, phổ biến pháp luật, duy trì chuẩn mực văn hóa, thuần phong mỹ tục, đồng thời giám sát, phản biện và định hướng phát triển văn hóa. Báo chí có trách nhiệm bảo vệ các giá trị văn hóa thuần khiết khỏi sự xâm nhập, phá hoại từ những yếu tố tiêu cực.
Thông qua các bài viết phê phán, phân tích, báo chí tích cực đấu tranh với những hiện tượng văn hóa lệch lạc, những xu hướng thương mại hóa quá mức, những biểu hiện, hành vi phản văn hóa có thể làm biến chất các giá trị văn hóa truyền thống. Báo chí cũng đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng sự phát triển của văn hóa thông qua các bài phân tích xu hướng, dự báo tương lai và đề xuất chính sách. Những cuộc thảo luận công khai về các vấn đề văn hóa được báo chí tổ chức đã tạo ra những diễn đàn quan trọng để các chuyên gia, nghệ sĩ và công chúng cùng đóng góp ý kiến cho sự phát triển văn hóa đất nước.
Chiến lược báo chí truyền thông phát triển sâu rộng, lan tỏa và giáo dục giá trị văn hóa
Phát biểu tại hội thảo, GS.TS. Từ Thị Loan - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa Thăng Long, bày tỏ đánh giá: Ở Việt Nam, yêu cầu “chấn hưng văn hóa” được Đảng và Nhà nước đặt ra như một nhiệm vụ chiến lược nhằm xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đồng hành cùng tiến trình phát triển đất nước. Trong tiến trình đó, báo chí thuộc lĩnh vực khoa học và kỹ thuật có vai trò đặc biệt quan trọng - không chỉ là kênh thông tin và truyền tải tri thức khoa học, mà còn là cầu nối giữa khoa học, công nghệ, kỹ thuật với đời sống văn hóa của nhân dân.
Báo chí thuộc lĩnh vực khoa học và kỹ thuật có khả năng khơi dậy và lan tỏa nhận thức mới về vai trò của khoa học trong gìn giữ di sản, đổi mới phương thức sáng tạo, hiện đại hóa các ngành công nghiệp văn hóa và thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật. Thông qua các tác phẩm báo chí chất lượng, giới nghiên cứu, nhà quản lý, doanh nghiệp và công chúng có thể nhận thức sâu sắc hơn về mối liên hệ hữu cơ giữa tiến bộ khoa học, công nghệ, kỹ thuật với sự phát triển văn hóa bền vững.
 |
| GS.TS. Từ Thị Loan - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa Thăng Long, chia sẻ. |
"Trong những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng về kinh tế, vươn lên trở thành một trong những nền kinh tế năng động tại châu Á. Tuy nhiên, sự phát triển của văn hóa vẫn chưa tương xứng, tình trạng “nghiêng về kinh tế, xem nhẹ văn hóa” là một thực tế đang cản trở sự phát triển hài hòa và bền vững của đất nước. Do đó, chấn hưng văn hóa không chỉ là một yêu cầu cấp thiết về mặt tinh thần, mà còn là điều kiện tiên quyết để đảm bảo sự phát triển thực chất, sâu rộng và lâu dài". - GS.TS. Từ Thị Loan nhấn mạnh.
Xây dựng cơ chế liên kết truyền thông giữa các tạp chí trong hệ thống VUSTA để cùng tổ chức các chiến dịch lan tỏa văn hóa khoa học, quảng bá giá trị văn hóa ứng dụng khoa học tại địa phương. Xây dựng Cổng thông tin liên kết truyền thông trí thức - văn hóa (VUSTA), nơi hội tụ nội dung chọn lọc từ các tạp chí, tạo điểm nhấn chất lượng trong truyền thông quốc gia.
GS.TS. Từ Thị Loan, cũng đưa ra một số kiến nghị cụ thể: Trong thời gian tới, đề nghị Đoàn Chủ tịch VUSTA chỉ đạo, xây dựng Chiến lược truyền thông giai đoạn 2025-2035, xác định rõ mục tiêu “Báo chí VUSTA - nền tảng chấn hưng văn hóa dựa trên tri thức và khoa học”. Xây dựng Quỹ hỗ trợ sản phẩm báo chí chất lượng cao về văn hóa và khoa học, kết hợp với Giải thưởng thường niên dành cho các tác phẩm báo chí đóng góp vào đổi mới văn hóa và tư duy xã hội. Tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo định kỳ về kỹ năng truyền thông văn hóa cho các tòa soạn thuộc hệ thống, tạo mạng lưới cộng tác viên, chuyên gia về văn hóa.
Chấn hưng văn hóa và vai trò của báo chí
Phát biểu tại Hội thảo, TS. Lê Công Lương - Phó Tổng thư ký kiêm TB Ban KH&HTQT VUSTA, nhấn mạnh: Hội thảo diễn ra trong bối cảnh toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đang nỗ lực triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, trong đó xác định: “Phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa, con người Việt Nam thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc”. Đây là dịp quan trọng để chúng ta cùng nhau nhìn nhận, đánh giá vai trò của báo chí trong sự nghiệp chấn hưng văn hóa – một nhiệm vụ vừa cấp thiết, vừa lâu dài.
Trong nhiều năm qua, các cơ quan báo chí thuộc VUSTA đã phát hiện, tôn vinh nhiều gương sáng văn hóa, đồng thời phản ánh kịp thời những vấn đề còn bất cập, góp phần bảo vệ và phát huy di sản văn hóa dân tộc.
Đại diện Liên Hiệp Hội Việt Nam (VUSTA) cũng cho biết: số lượng cơ quan báo chí của Liên hiệp Hội Việt Nam - VUSTA hiện còn 68 (gồm 01 báo và 67 tạp chí). Số lượng báo và tạp chí do Đoàn Chủ tịch Hội đồng Trung ương trực tiếp và gián tiếp quản lý là 22 cơ quan báo chí. Đáng chú ý, trong số 68 cơ quan tạp chí trực thuộc, có 27 tạp chí được cộng điểm, tính điểm trong xét học hàm, học vị giáo sư. Báo chí Liên hiệp Hội Việt Nam chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực khoa học công nghệ, tuy nhiên nhiều tạp chí vẫn có những chuyên mục về đời sống văn hóa.
 |
| TS. Lê Công Lương - Phó Tổng thư ký kiêm TB Ban KH&HTQT VUSTA, phát biểu. |
TS. Lê Công Lương cũng chia sẻ: “Bên cạnh những kết quả tích cực, báo chí LHHVN vẫn gặp một số khó khăn: Nguồn lực hạn chế; một số nội dung văn hóa chưa hấp dẫn, thiếu chiều sâu; ứng dụng công nghệ số còn chưa đồng bộ; chưa khai thác tối đa thế mạnh truyền thông đa nền tảng. Môi trường mạng xuất hiện nhiều thông tin xấu, độc, gây nhiễu loạn nhận thức văn hóa, đặt ra thách thức cho báo chí chính thống trong việc giữ vai trò định hướng”.
Để phát huy vai trò của báo chí trong công cuộc chấn hưng văn hóa, theo TS. Lê Công Lương bày tỏ cho rằng: LHHVN cần quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng về văn hóa, đặc biệt là tinh thần Nghị quyết số 33-NQ/TW, Kết luận số 76-KL/TW và định hướng của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về “Quyết tâm chấn hưng và xây dựng thành công một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”.
Tiếp tục đổi mới nội dung, nâng cao chất lượng tác phẩm báo chí văn hóa; lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực, kết hợp phản biện với xây dựng giá trị. Đẩy mạnh các tuyến bài về gương sáng văn hóa, nghệ thuật chân chính. Đồng thời, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, khai thác đa nền tảng truyền thông để lan tỏa giá trị văn hóa; tăng cường sản phẩm báo chí đa phương tiện, tương tác cao. Nâng cao năng lực đội ngũ phóng viên, biên tập viên về kiến thức văn hóa, kỹ năng truyền thông hiện đại, đạo đức nghề nghiệp; xây dựng hình ảnh người làm báo văn hóa.
Định hướng và Giải pháp phát huy vai trò Báo chí Liên Hiệp Hội Việt Nam
- Một là, quán triệt sâu sắc quan điểm của Đảng về văn hóa, đặc biệt là tinh thần Nghị quyết số 33-NQ/TW, Kết luận số 76-KL/TW và định hướng của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng về “Quyết tâm chấn hưng và xây dựng thành công một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”.
- Hai là, tiếp tục đổi mới nội dung, nâng cao chất lượng tác phẩm báo chí văn hóa; lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực, kết hợp phản biện với xây dựng giá trị. Đẩy mạnh các tuyến bài về gương sáng văn hóa, nghệ thuật chân chính.
- Ba là, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số, khai thác đa nền tảng truyền thông để lan tỏa giá trị văn hóa; tăng cường sản phẩm báo chí đa phương tiện, tương tác cao.
- Bốn là, nâng cao năng lực đội ngũ phóng viên, biên tập viên về kiến thức văn hóa, kỹ năng truyền thông hiện đại, đạo đức nghề nghiệp; xây dựng hình ảnh người làm báo văn hóa.
- Năm là, phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan quản lý báo chí và quản lý văn hóa, giữa các hội thành viên, các tổ chức khoa học và công nghệ nhằm tạo sức mạnh tổng hợp trong tuyên truyền, bảo tồn, phát triển văn hóa.
 |
| Nhà báo Đặng Đình Chấn – P.TBT Tạp chí Việt Nam hội nhập, phát biểu. |
Phát huy vai trò Báo chí - Quản lý và kiểm soát thông tin Mạng xã hội
Theo nhà báo Ngô Đức Hành, hiện tại, mạng xã hội (MXH) ngày càng thu hút “tín đồ” trên nền tảng số. Không phủ nhận những tích cực MXH mang đến cho đời sống người tham gia ở Việt Nam; từng cá nhân được giao lưu, chia sẻ…
“Tuy nhiên, thách thức lớn nhất đối với những người tham gia MXH không phải trở thành “nạn nhân tiềm tàng” của lừa đảo, buôn bán trẻ em, buôn bán nội tạng....mà chính là sự riêng tư. Các nhà khoa học từng đưa ra dự báo bi quan về viễn con người bị “rô bốt hóa”, sống ảo, xa lánh thực tại. Trách nhiệm của tất cả chúng ta, trong đó có báo chí là bảo đảm rằng điều này không xảy ra”. - nhà báo Ngô Đức Hành bày tỏ.
Vì thế, nhà báo Ngô Đức Hành nhấn mạnh, Báo chí cần cung cấp thông tin có giá trị, có tính xây dựng và phản ánh đúng bản chất của các vấn đề; tăng cường mảng bài viết chuyên sâu về MXH, đóng vai trò là người hướng dẫn, giúp công chúng có kỹ năng kiểm chứng thông tin, nhận diện tin giả và lan tỏa văn hóa truyền thông số lành mạnh. Đồng thời, khuyến khích người dùng MXH có trách nhiệm hơn trong việc chia sẻ thông tin, tham gia bình luận và tương tác.
Báo chí nên tận dụng mạng xã hội để tăng cường tương tác với độc giả, tiếp nhận phản hồi và ý kiến đóng góp, từ đó nâng cao chất lượng thông tin và dịch vụ. Phản ánh thực tế và xây dựng niềm tin thông qua việc phản ánh chân thực các vấn đề, hiện tượng trong đời sống xã hội; xây dựng niềm tin vào chất lượng sản phẩm báo chí, góp phần bảo vệ không gian thông tin khỏi các tác nhân xuyên tạc, giúp người tham gia trở thành người sử dụng MXH thông minh.
 |
| Các đại biểu, phóng viên các cơ quan báo chí, tạp chí tham dự hội thảo. |
Theo thống kê của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (2023), số lượng bài viết về chủ đề văn hóa trên các phương tiện thông tin đại chúng đã tăng 45% trong giai đoạn 2018-2023. Nhiều chuyên trang, chuyên mục về văn hóa đã được thành lập và phát triển, thu hút đông đảo độc giả quan tâm. Trong lĩnh vực bảo tồn di sản văn hóa, báo chí đã có vai trò quan trọng trong việc tuyên truyền và vận động xã hội tham gia bảo vệ các di tích lịch sử. Nhiều di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam được UNESCO công nhận đều có sự đóng góp của báo chí trong việc nghiên cứu, giới thiệu và xây dựng hồ sơ. Cụ thể, văn hóa du lịch Thủ đô Hà Nội; điểm đến du lịch TP.HCM; ca trù, quan họ Bắc Ninh; dân ca ví giặm Nghệ Tĩnh,..., đều đã được báo chí quan tâm đặc biệt và có các chương trình truyền thông chuyên biệt.
Báo chí cũng đã góp phần thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hóa thông qua việc quảng bá các sản phẩm văn hóa, tạo thị trường tiêu thụ cho các ngành công nghiệp sáng tạo. Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu Kinh tế (2023), đóng góp của báo chí vào sự phát triển của ngành công nghiệp điện ảnh, âm nhạc và xuất bản ước tính khoảng 15-20% thông qua các hoạt động quảng bá và tạo thị trường.
Chấn hưng văn hóa là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân. Báo chí Liên hiệp Hội Việt Nam với sứ mệnh cao cả, cần tiếp tục khẳng định vai trò là cầu nối giữa di sản và công chúng, là lực lượng xung kích trong bảo vệ, phát huy giá trị văn hóa dân tộc. Với tinh thần đổi mới, sáng tạo và trách nhiệm xã hội, báo chí Liên hiệp Hội Việt Nam sẽ góp phần quan trọng vào mục tiêu xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.