Dưới đây là 10 dấu hiệu lâm sàng quan trọng nhất, được chia nhỏ để cha mẹ dễ dàng nhận diện và kiểm tra từng bước.
Quan sát Hô hấp
Thở nhanh bất thường Đây là dấu hiệu sớm nhất của viêm phổi, đến trước cả cơn ho. Khi trẻ nằm yên và không sốt, hãy đếm nhịp thở trong một phút. Nếu con thở dồn dập (trên 60 lần/phút với bé dưới 2 tháng; trên 50 lần với bé dưới 1 tuổi),đồng nghĩa phổi đang thiếu oxy.
Rút lõm lồng ngực Hãy vén áo con lên. Quan sát phần ranh giới giữa ngực và bụng. Nếu mỗi lần bé hít vào, phần này lõm sâu xuống thay vì phình ra, đó là dấu hiệu trẻ đang phải gắng sức thở, báo hiệu tổn thương phổi nặng.
 |
| Rút lõm lồng ngực - dấu hiệu đặc hiệu cảnh báo viêm phổi nặng cần nhập viện ngay. |
Tiếng thở bất thường Ghé sát tai vào mũi bé. Những âm thanh như tiếng rít khi nằm yên (tắc nghẽn đường thở), tiếng khò khè như huýt sáo (hen suyễn) hay tiếng rên "ê... a..." (ở trẻ sơ sinh) đều là lời kêu cứu của hệ hô hấp.
Quan sát Thần kinh & Tri giác
Ngủ li bì, khó đánh thức Khác với giấc ngủ ngon, trẻ li bì là khi bạn lay gọi, kích thích đau nhưng bé chỉ mở mắt yếu ớt rồi lịm đi ngay, bỏ bú, chân tay mềm nhũn. Đây là báo động của não bộ (viêm màng não hoặc hôn mê).
 |
| Trẻ li bì, lờ đờ, không phản ứng linh hoạt là dấu hiệu nhiễm trùng thần kinh. |
Co giật Bất kỳ cơn co giật nào kéo dài quá 15 phút, co giật chỉ một bên người, hoặc co giật khi không sốt đều tiềm ẩn nguy cơ tổn thương não vĩnh viễn, cần cấp cứu ngay.
Giật mình chới với (Bệnh Tay Chân Miệng) Trong mùa dịch, hãy để ý giấc ngủ của bé. Nếu trẻ đang thiu thiu ngủ mà nảy người, hai tay chới với như bị ai dọa (xuất hiện trên 2 lần trong 30 phút), virus có thể đang tấn công vào não.
Quan sát Da & Tuần hoàn
Ban xuất huyết (Tử ban) Nếu trẻ sốt cao kèm nốt ban đỏ tím, hãy làm nghiệm pháp "Test cái ly". Ấn đáy ly thủy tinh lên nốt ban, nếu nốt ban không biến mất, đó là dấu hiệu nhiễm khuẩn huyết não mô cầu – bệnh lý diễn tiến tử vong rất nhanh.
 |
| "Test cái ly" dương tính (nốt ban không mất màu) là dấu hiệu cấp cứu tối khẩn cấp. |
Dấu hiệu mất nước nặng Sau nôn hoặc tiêu chảy, hãy quan sát mắt trẻ (trũng sâu) và thực hiện kỹ thuật véo da ở vùng bụng. Nếu nếp da mất rất chậm (trên 2 giây) sau khi thả tay, trẻ đang kiệt sức và đe dọa sốc.
 |
| Mắt trẻ (trũng sâu) cảnh báo tình trạng mất nước nghiêm trọng. |
Dấu hiệu sốc (trong Sốt xuất huyết) Đặc biệt vào ngày thứ 4-6 của bệnh khi đã hết sốt, nếu trẻ có biểu hiện: tay chân lạnh ẩm, đau bụng vùng gan, nôn liên tục hoặc chảy máu cam/chân răng, đó là dấu hiệu tiền sốc nguy hiểm.
Dấu hiệu Ngoại khoa & Sơ sinh
Bất thường ở ổ bụng và trẻ sơ sinh
- Với trẻ lớn: Đau bụng quằn quại từng cơn kèm nôn dịch xanh vàng hoặc đi tiêu phân máu (màu thạch dâu) là dấu hiệu lồng ruột hoặc viêm ruột thừa.
- Với trẻ sơ sinh (< 28 ngày): Vàng da quá sớm (trước 24h tuổi), vàng da lan xuống chân hoặc thân nhiệt hạ thấp (< 36 độ C) đều cần nhập viện ngay.
 |
| Vàng da bệnh lý lan nhanh toàn thân là nguy cơ gây tổn thương não ở trẻ sơ sinh. |
Lời khuyên từ chuyên gia: Y học có thể cứu sống trẻ, nhưng trực giác và sự nhanh nhạy của cha mẹ mới là yếu tố quyết định. Nếu thấy bất kỳ dấu hiệu nào trong 10 điều trên, hãy đưa con đến bệnh viện ngay lập tức./