Tình trạng bạo lực học đường trong thời gian qua diễn ra dưới nhiều hình thức khác nhau, từ bạo lực thể chất, bạo lực tinh thần đến bạo lực trên mạng, với số vụ ngày càng gia tăng. Nguyên nhân của bạo lực học đường có thể đến từ áp lực học tập, môi trường gia đình, và tác động tiêu cực từ bạn bè hoặc mạng xã hội.

Để làm rõ hơn về vấn đề này, bài viết này sẽ tập trung phân tích khái niệm, nguyên nhân, các biểu hiện và thực trạng của bạo lực học đường hiện nay, đồng thời đề xuất các giải pháp để cha mẹ có thể phòng tránh bạo lực học đường một cách hiệu quả.

Nguyên nhân dẫn đến tình trạng bạo lực học đường

Bạo lực học đường được hiểu là các hành vi bạo lực xảy ra trong môi trường giáo dục, giữa học sinh với nhau hoặc giữa học sinh với giáo viên. Nó bao gồm cả những hành vi mang tính chất xâm phạm thân thể (đánh đập, gây thương tích) và tinh thần (xúc phạm, nhục mạ, đe dọa). Bạo lực học đường không chỉ diễn ra trực tiếp mà còn có thể thông qua mạng xã hội với các hành vi như quấy rối, bắt nạt qua tin nhắn, video hoặc bình luận trên mạng.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến bạo lực học đường, bao gồm các yếu tố từ cá nhân học sinh, gia đình, nhà trường và môi trường xã hội. Một số nguyên nhân chính bao gồm:

- Áp lực học tập: Học sinh thường xuyên phải đối mặt với kỳ vọng cao từ gia đình và nhà trường, dẫn đến tình trạng căng thẳng, bức xúc và dễ giải tỏa bằng hành vi bạo lực.

- Môi trường gia đình không lành mạnh: Trẻ em sống trong gia đình có bạo lực hoặc thiếu sự quan tâm, chăm sóc từ cha mẹ dễ có nguy cơ trở thành nạn nhân hoặc thủ phạm của bạo lực học đường.

- Ảnh hưởng của mạng xã hội: Mạng xã hội trở thành nơi dễ dàng lan truyền những hành vi bắt nạt, xúc phạm qua các bình luận ác ý, hoặc lan truyền thông tin sai lệch, kích động bạo lực.

- Thiếu kỹ năng giải quyết mâu thuẫn: Nhiều học sinh không được trang bị kỹ năng giải quyết xung đột một cách hòa bình, dẫn đến việc sử dụng bạo lực như một phương tiện giải quyết vấn đề.

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng bạo lực học đường. Từ các nguyên nhân đó, chúng ta có thể nhận diện một số hình thức bạo lực học đường.

Các hình thức bạo lực học đường

Bạo lực học đường có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, bao gồm:

- Bạo lực thể chất: Đánh đập, xô đẩy, gây thương tích.

- Bạo lực tinh thần: Lăng mạ, đe dọa, cô lập, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của người khác.

- Bạo lực qua mạng xã hội: Sử dụng mạng xã hội để bắt nạt, quấy rối, lan truyền tin đồn hoặc hình ảnh gây tổn hại.

- Bạo lực giới tính: Quấy rối tình dục, xúc phạm đến giới tính của người khác bằng lời nói hoặc hành động.

Các biểu hiện của nạn nhân bạo lực học đường

Những học sinh là nạn nhân của bạo lực học đường thường có một số biểu hiện sau:

- Biểu hiện tâm lý: Trở nên trầm lặng, mất tự tin, lo âu, trầm cảm.

- Biểu hiện xã hội: Hạn chế tiếp xúc với bạn bè, tránh xa đám đông, cảm thấy cô lập và sợ hãi khi đến trường.

- Thành tích học tập giảm sút: Nạn nhân của bạo lực học đường thường có kết quả học tập kém hơn do tâm lý căng thẳng và lo sợ.

- Dấu hiệu thể chất: Có thể xuất hiện các vết thương không rõ nguyên nhân, hoặc liên tục than phiền về các vấn đề sức khỏe mà không có lời giải thích hợp lý.

Biểu hiện của học sinh có tính bạo lực, hành vi bạo lực

Học sinh có tính, hành vi bạo lực cũng có một số dấu hiệu đặc trưng như:

- Tính cách nóng nảy, khó kiềm chế cảm xúc, thường xuyên nổi nóng, mất bình tĩnh, dễ cáu gắt khi gặp xung đột nhỏ.

- Thích thể hiện sức mạnh, giải quyết vụ việc bằng vũ lực. Có xu hướng sử dụng sức mạnh để áp đặt người khác, giải quyết mọi vấn đề bằng bạo lực.

- Kết bạn với nhóm bạn xấu. Thường xuyên giao lưu với những bạn bè có hành vi tương tự, hình thành nhóm để tấn công và bắt nạt người khác.

- Không thấu hiểu cảm xúc của người khác. Học sinh có tính bạo lực thường thiếu khả năng đồng cảm, không hiểu hoặc không quan tâm đến hậu quả hành vi của mình đối với nạn nhân.

Thực trạng bạo lực học đường ở các trường phổ thông hiện nay

Trong thời gian qua, như thông tin trên báo chí và các trang mạng xã hội đã đưa: Vụ nam sinh lớp 8 bị đánh hội đồng ở Vĩnh Long; Nữ sinh ở thành phố Hồ Chí Minh bị hành hung dã man (ngày 28/9/2024),… Các vụ việc thường xảy ra ở học sinh cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông, với hình thức bạo lực phổ biến là đánh nhau giữa các học sinh, gây thương tích và tổn thương về tâm lý. Ngoài ra, tình trạng bạo lực qua mạng cũng diễn ra khá phổ biến, khi học sinh sử dụng các phương tiện mạng xã hội như Facebook, Zalo,… để xúc phạm, lăng mạ bạn bè.

Số vụ và tính chất nghiêm trọng của bạo lực học đường ngày càng tăng, tạo ra làn sóng bức xúc trong cộng đồng, yêu cầu các cơ quan giáo dục và quản lý phải có biện pháp mạnh mẽ để ngăn chặn. Mặc dù đã có nhiều chương trình giáo dục và tuyên truyền về phòng chống bạo lực học đường, nhưng tình trạng này vẫn còn diễn ra phức tạp và đòi hỏi sự can thiệp quyết liệt hơn từ gia đình, nhà trường và xã hội. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ đưa ra một số phương pháp để phụ huynh học sinh, thầy cô giáo,… cùng phòng tránh để hướng tới giảm và chấm dứt tình trạng bạo lực học đường.

Một số phương pháp giúp cha mẹ cùng các con phòng tránh bạo lực học đường

- Giáo dục trẻ về giá trị của lòng nhân ái và tôn trọng người khác

Cha mẹ nên dạy con về sự quan trọng của việc tôn trọng bạn bè, không nên dùng bạo lực để giải quyết mâu thuẫn. Những buổi trò chuyện, chia sẻ hàng ngày về cách đối xử với bạn bè, người xung quanh sẽ giúp con hiểu rõ hơn về giá trị của sự đồng cảm và chia sẻ.

- Theo dõi và quan sát con cái

Cha mẹ cần quan tâm đến những thay đổi trong hành vi, cảm xúc của con để kịp thời phát hiện những dấu hiệu bất thường. Nếu con có dấu hiệu bị bắt nạt hoặc có hành vi bạo lực, cần có sự can thiệp kịp thời.

- Xây dựng mối quan hệ gần gũi với con

Tạo điều kiện để con có thể chia sẻ mọi chuyện với cha mẹ, đặc biệt là khi con gặp phải vấn đề tại trường học. Cha mẹ cần lắng nghe, hiểu và đưa ra những lời khuyên đúng đắn, giúp con xử lý tình huống một cách hợp lý.

Hợp tác chặt chẽ với nhà trường

Cha mẹ cần duy trì mối liên hệ thường xuyên với giáo viên và ban giám hiệu nhà trường để theo dõi tình hình học tập và mối quan hệ xã hội của con. Khi phát hiện có dấu hiệu của bạo lực học đường, phụ huynh cần phối hợp với nhà trường để có biện pháp xử lý kịp thời và hiệu quả.

Giáo dục kỹ năng giải quyết xung đột

Cha mẹ nên dạy con các kỹ năng mềm như kiềm chế cảm xúc, giải quyết mâu thuẫn thông qua đối thoại thay vì sử dụng bạo lực. Kỹ năng này giúp con tự tin hơn trong việc giải quyết các vấn đề xã hội.

Hạn chế việc trẻ tiếp xúc với các nội dung bạo lực trên mạng

Cha mẹ cần kiểm soát nội dung mà con tiếp xúc trên mạng xã hội, hạn chế con tiếp cận với những nội dung kích động bạo lực hoặc gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến nhận thức của con về các mối quan hệ xã hội.

Phòng chống bạo lực học đường là một vấn đề cấp bách trong hệ thống giáo dục hiện nay, đòi hỏi sự quan tâm của cả gia đình, nhà trường và xã hội. Việc phòng tránh và ngăn chặn bạo lực học đường không chỉ giúp học sinh phát triển một cách lành mạnh, an toàn mà còn góp phần xây dựng một môi trường giáo dục văn minh, thân thiện. Cha mẹ, thầy cô, và bản thân trẻ cần đóng vai trò quan trọng trong việc giáo dục, giám sát và đồng hành cùng con cái, giúp các em vượt qua những khó khăn, mâu thuẫn một cách tích cực và hiệu quả./.