 |
| Ảnh minh họa. |
Khi còn nhỏ, tôi rất thích ăn tối với người lớn. Cô em gái Lyolya cũng thích ngồi ăn tối với người lớn không kém gì tôi (bữa tối thường là bữa ăn quây quần cả nhà và có thể có khách mời - người dịch).
Thứ nhất, vì trên bàn luôn có nhiều món ăn. Điều này đặc biệt hấp dẫn tôi và Lyolya.
Thứ hai, vì người lớn rất hay kể lại cũng chuyện thú vị trong cuộc đời họ. Điều đó làm cho tôi và Lyolya rất buồn cười.
Dĩ nhiên, những lần đầu tiên chúng tôi ngồi im lặng nhưng sau đó bạo dạn dần. Lyolya bắt đầu nói chen vào chuyện người lớn. Nó nói liến thoắng không dứt. Và tôi có lần còn chêm vào những nhận xét của mình.
Những lời nhận xét của hai anh em làm các vị khách của bố mẹ phì cười. Thoạt đầu, bố mẹ tôi thậm chí còn hài lòng vì các vị khách thấy chúng tôi thông minh và khôn sớm như vậy.
Nhưng sau đó, có chuyện xảy ra ở một bữa ăn tối.
Ông sếp của bố tôi bắt đầu kể lại một chuyện có vẻ khó tin về việc ông ta cứu sống một người lính cứu hỏa. Người lính này hình như bị ngộ độc thán khí trong một trận hỏa hoạn. Và sếp của bố tôi đã kéo anh ta khỏi đám cháy.
Chuyện có thể đúng là như vậy nhưng chỉ có điều là tôi với Lyolya không thích nghe.
Lyolya ngọ ngoạy như ngồi trên tổ kiến. Hơn nữa, nó nhớ đến một câu chuyện gần giống câu chuyện vị sếp kể nhưng hay hơn nhiều. Và nó muốn mau mau chóng chóng kể lại câu chuyện đó cho khỏi quên.
Nhưng ông sếp của bố tôi cứ kể lể cà rề cà rà như trêu ngươi. Còn Lyolya thì không thể kiên nhẫn thêm chút nào.
Nó xua tay về phía vị sếp và nói:nói
- Chuyện đó đã là gì! Ở khu nhà cháu có một con bé...
Lyolya chưa nói hết vì mẹ đã giơ tay lên miệng ra hiệu suỵt suỵt, còn bố thì trợn mắt nhìn nó.
Ông sếp của bố tôi mặt đỏ gay vì tức giận. Ông ta khó chịu vì Lyolya bảo câu chuyện của ông ấy: "Chuyện đó đã là gì!".
Ông sếp quay sang bố mẹ tôi và nói:
- Tôi không hiểu, hai người cho trẻ con ngồi cùng người lớn để làm gì. Chúng cứ cắt ngang lời tôi. Còn bây giờ tôi quên mất đã kể đến đâu rồi. Tôi dừng lại ở chỗ nào nhỉ?
Lyolya muốn xoa dịu chuyện đã rồi bèn nói:
- Bác dừng lại ở chỗ: người lính cứu hỏa bị ngộ độc khí nói "merci" (cảm ơn - tiếng Pháp) với bác. Nhưng lạ lùng là ở chỗ: chú ấy bị ngộ độc khí và đã nằm bất tỉnh mà lại còn có thể nói được... Ở khu nhà cháu có một con bé...
Lyolya lại chưa kịp nói xong vì đã bị mẹ phát cho một cái vào mông.
Khách khứa thì tủm tỉm cười còn ông sếp của bố thì bực đến nỗi mặt mũi đỏ bừng lên.
Tôi thấy sự việc có chiều hướng xấu đi nên quyết định chữa cháy. Tôi bảo Lyolya:
- Chả có gì kỳ lạ ở câu chuyện mà sếp của bố kể. Lyolya ạ, điều đó tùy thuộc vào việc người bị ngộ độc đến mức nào. Có những người lính cứu hỏa bị ngộ độc thán khí nằm bất tỉnh nhân sự nhưng vẫn có thể nói được. Họ mê sảng, nói mà chẳng biết mình nói gì. Chú ấy nói "cảm ơn", nhưng có thể chú ấy muốn nói "cứu tôi với".
Khách khứa bật cười, còn vị sếp bực đến nỗi tỏ ra lúng túng và bảo bố mẹ tôi:
- Các anh chị thật không biết dạy dỗ con cái. Đúng là chúng không cho tôi nói lấy một lời - lúc nào cũng cắt lời tôi bằng những nhận xét ngu ngốc.
Bà tôi ngồi ở cuối bàn ăn cạnh ấm samovar. Bà giận dữ nhìn Lyolya và nói:
- Xem kìa, thay vì ăn năn hối lỗi thì con bé này lại cắm cúi ăn. Xem kìa, nó vẫn còn ăn ngon lành nữa là khác - ăn bằng hai người,...
- Bực tức làm gì cho mệt người.
Bà không nghe thấy những lời đó nhưng vị sếp của bố tôi ngồi gần Lyolya lại cho rằng nó ám chỉ mình.
Ông ta sửng sốt thốt lên "ái chà chà" khi nghe thấy câu nói của Lyolya.
Ông ta quay sang bố mẹ tôi và bảo:
- Cứ mỗi lần chuẩn bị đến nhà các anh chị chơi và nhớ đến lũ trẻ này thì tôi thật không muốn đi.
Bố nói:
- Vì các con thực sự đã xử sự một cách quá trớn và làm như vậy thật không xứng đáng với mong mỏi của bố mẹ, từ nay bố cấm các con ngồi ăn tối với người lớn. Hôm nay, cứ để chúng uống trà xong và đi về phòng mình.
Sau khi ăn xong món cá trích, tôi và Lyolya rời đi trong tiếng cười vui vẻ và châm chọc tếu táo của các vị khách.
Từ bận đó, hai tháng liền cả hai anh em không được ngồi ăn tối cùng người lớn.
Sau hai tháng, chúng tôi bắt đầu năn nỉ bố để được phép ngồi ăn cùng người lớn. Và bố tôi, hôm đó chắc đang có tâm trạng rất tuyệt vời, nên mới nói:
- Được, bố cho phép hai anh em nhưng bố cấm tiệt các con nói bất cứ câu nào trong lúc ngồi ăn. Chỉ cần nói thành lời một câu mà bố nghe thấy thì bố sẽ không bao giờ các con được ngồi ăn cùng nữa.
Và thế là vào một ngày đẹp trời, hai anh em lại được phép ngồi ăn tối cùng người lớn.
Lần này, chúng tôi ngồi im và không nói một tiếng nào. Chúng tôi biết tính bố. Chúng tôi biết dù chỉ nói nửa lời, bố sẽ không bao giờ cho phép ngồi ăn cùng người lớn nữa.
Nhưng hai anh em cũng không cảm thấy đau khổ lắm vì bị bố cấm nói chuyện. Chúng tôi ăn bằng bốn người và chỉ cười với nhau. Chúng tôi cho rằng, các vị khách cũng đoán ra việc chúng tôi không được phép nói chuyện. Miệng hai anh em vì không nói chuyện nên hoạt động liên tục.
Tôi và Lyolya ăn cho bằng thích miệng rồi chuyển sang ăn đồ ngọt.
Ăn xong đồ ngọt và uống xong trà, tôi và em gái quyết định làm một tua nữa - chúng tôi quyết định ăn lại từ đầu, hơn nữa vì mẹ thấy trên bàn gần như hết sạch đồ ăn nên đã mang ra món mới.
Tôi lấy một ổ bánh mỳ trắng và cắt một miếng bơ. Nhưng miếng bơ vẫn còn đông cứng vì mới được mang từ ngoài cửa sổ vào (mùa đông, thức ăn thường được bảo quản đông lạnh bên ngoài - người dịch).
Tôi muốn phết miếng bơ đông cứng này lên bánh mỳ nhưng không thể được vì nó cứng như đá.
Tôi bèn đặt miếng bơ lên mũi dao và hơ nó trên cốc trà.
Nhưng vì trà của mình tôi đã uống hết từ lâu nên tôi hơ miếng bơ trên cốc trà của ông sếp của bố mà tôi ngồi bên cạnh.
Vị sếp đang kể chuyện gì đó và không để ý đến tôi.
Trong lúc đó, trà đã làm lưỡi dao nóng lên. Bơ cũng tan một chút. Tôi muốn phết lên bánh mỳ và bắt đầu nhấc tay lên. Nhưng đúng lúc đó miếng bơ đột nhiên trượt khỏi lưỡi dao và rơi thẳng xuống cốc trà.
Tôi chết khiếp vì sợ.
Tôi trợn tròn mắt nhìn miếng bơ rơi vào cốc trà nóng.
Sau đó tôi liếc nhìn xung quanh. Không ai trong số các vị khách nhìn thấy sự việc đã rồi.
Chỉ có Lyolya nhìn thấy hết những gì đã xảy ra.
Nó bật cười, lúc thì nhìn tôi, lúc thì nhìn cốc trà.
Nó càng cười to hơn khi ông sếp của bố vừa kể chuyện vừa dùng thìa khuấy cốc trà của mình.
Ông ta khuấy lâu đến mức cả miếng bơ tan sạch. Và bây giờ trông trà như nước súp gà.
Vị sếp cầm cốc trà và đưa lên miệng.
Mặc dù Lyolya hết sức quan tâm đến chuyện xảy ra tiếp theo và việc vị sếp sẽ làm gì, khi ông ta nuốt món canh hầm gà nhạt nhẽo này, nhưng dẫu sao cô bé cũng cảm thấy hơi sờ sợ. Cô bé đã há miệng định hét lên: "Bác đừng uống!".
Nhưng khi nhìn bố và nhớ ra là không được phép nói, nó lại im lặng.
Và tôi cũng không nói gì. Tôi không dám mở miệng nói mà chỉ vừa xua tay vừa nhìn thẳng vào miệng ông sếp của bố.
Trong lúc đó, vị sếp của bố đã kề cốc trà vào miệng và làm một ngụm lớn.
Đột nhiên ông ta tròn xoe mắt vì ngạc nhiên. Ông ta "ối" một tiếng, nhổm dậy, há miệng, vơ giấy ăn, ho sặc sụa và nhổ ra.
Bố mẹ tôi hỏi ông ta:
- Bác bị sao vậy?
Vị sếp sợ quá không thốt ra được tiếng nào.
Ông ta dùng ngón tay chỉ vào mồm, vừa ấp a ấp úng và vừa sợ hãi nhìn cốc trà.
Ngay lập tức những người có mặt hồi hộp xem xét phần trà còn lại trong cốc.
Mẹ nếm thử trà còn lại trong cốc và nói:
- Đừng lo, ở đây có bơ thông thường ấy mà, nó tan trong trà nóng.
Bố nói:
- Ừ, nhưng thú vị ở chỗ, làm thế nào nó rơi vào trà. Nào, các con, nói xem cái con đã nhìn thấy gì.
Được bố cho phép, Lyolya nói:
- Anh Minka hơ bơ trên cốc và nó rơi xuống.
Và nó ngay lập tức nó không nhịn được, phá lên cười sằng sặc.
Vài vị khách cũng bật cười. Mấy người khác thì chăm chú và lo lắng xem xét cốc trà của mình.
Ông sếp của bố nói:
- Còn phải cảm ơn chúng đã bỏ bơ vào cốc trà của tôi. Có khi, chúng còn có thể đổ cả hắc ín vào. Cũng hay, nếu như đó là hắc ín, thì không biết tôi sẽ có cảm giác thế nào... Chà, mấy đứa trẻ này làm tôi điên cả đầu.
Một vị khách nói:
- Tôi lại quan tâm chuyện khác. Bọn trẻ nhìn thấy bơ rơi vào trà. Tuy nhiên, chúng không nói với ai về việc này. Và để cho người khác uống thứ trà đó. Tội của chúng là ở chỗ này.
Nghe thấy vậy, vị sếp của bố thốt lên:
- Chà, vậy tại sao lúc ấy mấy đứa xấu xa này không bảo bác? Nếu không thì lúc đó bác đã không uống...
Lyolya không cười nữa và nói:
- Bố cháu không cho phép nói khi ngồi ăn. Bởi vậy chúng cháu mới không nói gì.
Tôi vừa gạt nước mắt vừa lầm bầm:
- Bố cháu không cho phép nói một câu nào. Không thì cháu đã nói rồi.
Bố mỉm cười và nói:
- Hai đứa này không phải là xấu tính mà là ngu ngốc. Dĩ nhiên, cũng có cái tốt ở chỗ các con ngoan ngoãn chấp hành mệnh lệnh. Nhưng từ nay trở đi phải làm thế này - chấp hành mệnh lệnh và tuân theo đúng các nguyên tắc thông thường. Nhưng phải vừa làm vừa suy nghĩ xem tốt nhất nên làm thế nào. Nếu không có chuyện xảy ra, thì các con đã làm tròn bổn phận thiêng liêng là im lặng. Nếu thấy bơ rơi vào trà hay bà quên đóng vòi ấm samovar thì các con phải lên tiếng. Và thay vì phạt thì phải cảm ơn các con. Khi làm là phải tính đến việc hoàn cảnh đã thay đổi. Và những lời này các con phải khắc ghi thành chữ vàng vào trong tim mình. Nếu không sẽ trở thành vô nghĩa.
Mẹ nói:
- Hoặc ví dụ như, mẹ không cho phép các con ra khỏi nhà. Nhưng bỗng nhiên xảy ra hỏa hoạn. Thì sao nào, mấy đứa ngốc này cứ đứng lù lù trong nhà đến khi bị chết cháy à? Các con phải chạy ra khỏi nhà và hô hoán lên chứ.
Bà thì nói:
- Hoặc như là, bà đã rót trà lần hai cho mọi người nhưng lại chưa rót cho Lyolya. Nghĩa là bà chưa làm đúng phải không?
Tất cả mọi người đều bật cười, trừ Lyolya. Còn bố thì nói:
- Các con đã hành động không hoàn toàn đúng vì hoàn cảnh lại thay đổi. Rõ ràng là các con không có lỗi. Và nếu có lỗi thì đó là lỗi vì ngu ngốc. Nhưng không có quy định phạt tội ngu ngốc. Đề nghị bà rót trà cho Lyolya.
Tất cả khách khứa đều bật cười. Còn tôi và Lyolya thì vỗ tay.
Những lời bố nói có lẽ tôi chưa hiểu ngay. Nhưng sau này tôi đã hiểu ra và trân trọng những lời vàng ý ngọc này.
Các em nhỏ thân mến, tôi luôn luôn làm đúng theo những lời răn dạy đó của bố tôi trong mọi hoàn cảnh sống, trong chuyện riêng tư, trong chiến tranh. Và thậm chí, các em ạ, trong cả công việc tôi đang làm.
Ví dụ, trong công việc, tôi đã học ở các nhà thông thái kiệt xuất thời xưa. Và tôi có một mong muốn to lớn là viết theo các nguyên tắc mà họ để lại.
Nhưng tôi thấy rằng, hoàn cảnh đã thay đổi. Cuộc sống và công chúng bây giờ đã không còn giống như thời của những nhà thông thái đó. Do vậy, tôi không bắt chước các nguyên tắc của họ.
Có lẽ vì vậy, tôi không mang đến cho mọi người nhiều nỗi phiền phức. Và dù ít hay nhiều tôi cũng thấy hạnh phúc.
Tuy vậy, thời xa xưa một nhà thông thái (khi bị đưa đi hành hình) đã từng nói: "Đừng nên coi ai là người hạnh phúc khi người đó chưa chết".
Đó cũng là lời vàng ý ngọc.
Người dịch: Dương Nguyên Khải.